جامه پوش: بیش از ۳۰۰ شهر ایران پاییز امسال درگیر خشکسالی شدید هستند و همچنان جای دیپلماسی آب خالی است. تا پیش از این عمده نگرانی‌ها درباره آب‌های شرقی بود و حالا ترکیه در غرب جنجال آفریده است. ترکیه با احداث سدهای غیرقانونی و متعدد روی رودهای مرزی در تلاش است، برندها و صنعت پوشاک خود را توسعه دهد.
هفته گذشته رییس‌جمهور ترکیه سد بحث‌برانگیز «ایلیسو» را بر روی رود دجله افتتاح کرد. سدی که یکی از ۲۲ سد پروژه جنوب شرقی آناتولی است و با هدف تولید برق، کنترل سیل و ذخیره آب ساخته شده است.
گفته می‌شود با احداث این سد حجم قابل توجهی از آب ورودی به دجله کم خواهد شد؛ در نتیجه باید منتظر پیامدهای منفی زیست‌محیطی در ایران و عراق بود. ضمن این که منبع اصلی تامین آب هورالعظیم نیز تالاب مشترک ایران و عراق از دجله و فرات است، بنابراین در صورت کم شدن ورودی آب، معضلاتی از جمله پدیده ریزگردها، آسیب به بخش کشاورزی در استان‌های غربی و…ظهور می‌کند.
علاوه بر این، این کشور یک سد بزرگ هم در ناحیه ساری قمیش استان قارص بر روی سرچشمه‌های رودخانه ارس تاسیس کرده که می‌تواند تهدیدی برای کشاورزی ایران در دشت مغان باشد.
قوانین چه می‌گوید؟
ترکیه درحالی دست به این اقدامات می‌زند که بر اساس معاهدات بین‌المللی هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی از آب رودخانه‌هایی که حوضه مشترک دارند استفاده کند و آن را در انحصار خود بگیرد. معاهدات مختلفی هم در این زمینه وجود دارد؛ از جمله معاهده سال ۱۷۹۶ لاهه، معاهده ۱۸۰۴ پاریس، معاهده ۱۸۱۵ وین، معاهده ۱۹۱۲ بارسلون، کنفرانس ۱۹۱۱ مادرید.
تمام این قوانین برعدم ایجاد هرگونه تغییر در مجرای رود بین‌المللی تاکید دارد. حتی توافق ۱۹۲۳ ژنو هم بر ضرورت مشورت هنگام ایجاد تاسیسات در مجرای رود و ضرورت گفت‌وگو در صورت وارد شدن زیان به کشور دیگر تاکید دارد.
بیشتر بخوانید:
جالب اینجاست درحالی که ترکیه در غرب حسابی می‌تازد، در شرق هم در افغانستان سدهایی نظیر کمال‌خان و پاشدان احداث می‌شود که می‌تواند با تاثیر بر میزان آب ورودی از طریق هیرمند به ایران اقلیم سیستان و بلوچستان را به نابودی بکشد. با این حال هیچ ردپایی از حضور جدی دیپلماسی آب برای نجات این منابع آبی وجود ندارد!
رودهای مرزی قربانی برندهای ترکیه می‌شوند؟
مصارف کشاورزی مد نظر ترکیه است. تولید پنبه ترکیه از این نظر که با ازبکستان در رقابت است برای آنها اهمیت دارد. ترکیه سالها با کمک برندهای ایتالیایی در حوزه پوشاک کار کرده و از طرفی عمده محصولاتی که آب‌های دجله و فرات را مصرف می‌کنند، همین پنبه است.
ترکیه سعی دارد هرطور شده قیمت پنبه را پایین نگه دارد تا بازار اروپا را تسخیر کند و با چین در این عرصه رقابت کند. ترکیه اکنون صاحب ۱۰ برند عمده در دنیاست و تلاش برای تصاحب بازار جهان در این عرصه دارد.