نقش ابریشم مصنوعی در صنعت مد

جامه پوش: ویسکوز (viscose) که در اصل به عنوان ابریشم مصنوعی فروخته می شود، نخستین الیاف ساخت بشر است که سابقه استفاده از آن در صنعت مد به بیش از 100 سال می رسد.

ویسکوز به خاطر نرمی و کیفیت ظاهری در هنگام بافته شدن یا کشباف کردن به پارچه بسیار مورد ستایش قرار می گیرد. این الیاف همانند پنبه قدرت جذب شوندگی دارد و به آسانی خشک، شسته و اتو زده می شود. این ویژگی ها همراه با قیمت پایین آن، ویسکوز را به یک الیاف بسیار محبوب تبدیل نموده است.

ویسکوز به عنوان ریون که یک الیاف سلولزی است نیز شناخته می شود. این الیاف عمدتا از طریق چوبی که به صورت خمیر درآمده است با سود سوزآور (caustic soda) ترکیب می شوند. سپس با کربن دی سولفید و سود سوزآور بیشتری فرآوری شده و از طریق یک اسپینرت (همانند یک الک بسیار ریز) به دورن حمامی از اسید سولفوریک فشرده می شوند تا الیاف به وجود آید. الیاف سلولزی، عمدتا ویسکوز، در 20 سال گذشته به حوزه صنعت پوشاک گسترش یافته اند.

وقتی قیمت پنبه در حد فاصل سال های 2010 تا 2011 افزایش پیدا کرد، ویسکوز به عنوان یک جایگزین ارزان تر مورد توجه قرار گرفت و سهم خود از بازار را حفظ نمود. سهم الیاف سلولزی در جهان پوشاک در سال 2015، 5 درصد بود، اما از آن زمان تاکنون این سهم بیش از 3 درصد افزایش یافته است. انتظار می رود که ارزش الیاف سلولزی جهانی در سال 2020 به حدود 36/96 میلیارد دلار برسد.

تأثیرات ویسکوز

ویسکوز نسبت به پنبه تولید شده به صورت سنتی یا الیاف مصنوعی مبتنی بر نفت مانند پلی استر، ضرر کمتری برای محیط زیست دارد. الیاف سلولزی ایجاد شده از طریق مواد خام پایدار در یک فرآیند حلقه بسته بر روی معیارهای محیط زیستی به دست آمده برای الیاف (Made-By Environmental Benchmark for Fibres) نسبت به پنبه و ویسکوز (رتبه E) رتبه بالاتری دارند. با این حال اخیرا هم برداشت مواد خام (معمولا چوب، اما می تواند بامبو یا خورده های پنبه هم باشد) و هم فرآوری با مواد شیمیایی بر روی محیط زیست، تأثیر منفی ایجاد نموده است.

در همین رابطه بخوانید:

• زمانی که همراه داشتن پیله ابریشم اعدام داشت
• امپراطوری چین و هندوستان بر صنعت نساجی

چوب خام استفاده شده اغلب از منابع تجدیدناپذیر به دست می آید (سازمان غیردولتی Canopy که در حوزه محیط زیست فعالیت می کند، عنوان کرده که “از 6/5 میلیون تن خمیر چوب ویسکوز تولید شده سالانه تقریبا نیمی (3/3 میلیون تن) از طریق جنگل های باستانی و در معرض خطر اندونزی و کانادا به دست می آید”).

کارخانجات معمولا برای متوقف نمودن ورود مواد شیمیایی استفاده شده به آب و هوا، تأسیسات مراقبتی کافی ندارند. تولید الیاف ویسکوز با انتشار گازهای گلخانه های بیشتری نسبت به تولید پنبه همراه است. مواد شیمیایی مثل کربن دی سولفید برای کارگرانی که با غلظت هایی بالایی از این ماده در تماس هستند، می توانند اثرات جانبی عصبی و روانی به وجود آورند.

تولید ارزان که مطالبه صنعت فست فشن (fast fashion industry) است با بی توجهی به مقررات زیست محیطی در چین، هند و اندونزی انجام می گیرد که عموما این بی توجهی با انتشار ترکیبات سمی همراه است.

بنیاد بازارهای در حال تغییر (Changing Markets Foundation) در سال 2017 در گزارشی تحت عنوان چگونه مد کثیف در آلودگی زنجیره تأمین منسوجات جهانی سبب سمی شدن ویسکوز می شود (Dirty Fashion: how pollution in the global textile supply chain is making viscose toxic)، به طور واضح شواهدی را یافته است که تولید کنندگان استفاده کننده از کارخانه های اصلی ویسکوز در چین، اندونزی و هند در حال وارد کردن فاضلاب تصفیه نشده به منابع آبی محلی هستند.

این گزارش به ایجاد تأثیر مخرب بر روی کیفیت زندگی مردم از جمله بر وضعیت معیشت سنتی نظیر ماهیگیری اشاره کرده است. محققین همچنین از مناطقی که آلودگی در آن تصور می شود در حال افزایش پیدا کردن است بازدید نموده اند. با این حال امکان تولید تمیز ویسکوز با استفاده از فرآیندهای حلقه بسته که هیچگونه مواد شیمیایی به جریان ضایعات و مواد خام پایدار وارد نمی شود، امکان پذیر است.

ویسکوز توسط تعداد محدودی از تولید کنندگان تولید می شود. ۱۰ تولید کننده، ۸۰ درصد از تولید ویسکوز جهان را برعهده دارند که از این میان، ۴۰ درصد از سهم تولید فقط به دو تولید کننده تعلق دارد. این تولید کننده ها معمولا در کشورهایی مثل چین، هند و اندونزی فعالیت دارند. این موضوع نشان می دهد که ترکیبی از فشار برند، وادار نمودن به اجرای مقررات و پیاده سازی تأمین کننده می تواند تولید ویسکوز تمیز را در سرعت نسبتا سریعی امکان پذیر نماید.

ارتباط بین جنگل ها و تولید ویسکوز

سازمان خصوصی Canopy، برندها و تأمین کنندگان ویسکوز را دور هم جمع کرده است تا متعهد شوند که از مواد خام از بین برنده جنگل ها استفاده نمی کنند. اهداف شرکای این سازمان به شرح زیر است:

• عدم استفاده از منابع جنگل های سنتی و در معرض خطر جهان تا سال ۲۰۱۷.
• افزایش استفاده از جایگزین هایی مانند لباس بازیافتی یا حصیرهای دست نخورده به عنوان مواد اولیه برای سلولزهای مصنوعی.
• پشتیبانی از راه حل های نگهداری نوآورانه و محافظت پیشرو از جنگل های استوایی ساحلی مانند جزیره ونکوور (Vancouver Island)، جنگل های بیرال (Boreal Forests) در کانادا و روسیه و در جنگل های استوایی مانند آمازون و در اندونزی.
• اجتناب از تأمین منابع بحث برانگیز از جمله بهره برداری غیرقانونی از جنگل یا بهره برداری از جنگل در مناطقی که رضایت قبلی و آگاهانه جوامع بومی جلب نشده است.
• وقتی نکات 1 تا 4 رعایت گردید، از گواهینامه شورای نظارت بر جنگلداری = Forest Stewardship Council (FSC) به عنوان ابزاری جهت مطمئن شدن از مدیریت پایدار جنگل در مناطقی که بریدن چوب قابل قبول است، استفاده شود.

جایگزین های مطلوب برای ویسکوز معمولی عبارتند از:

• لیوسل شرکت لنزینگ در شکل تنسل و مودال،
• Birla Eco Viscose
• Re:newcell
• Evrnu

منبع: commonobjective