جامه پوش: وقتی تمام اتفاق‌های ریز و درشت حوزه مد و لباس در دهه اخیر را مرور می‌کنیم درمی‌یابیم هر آنچه منتج به تحول و تنوعی گسترده در این عرصه شد، تنها برداشتی کوچک از لباس اقوام ایرانی بود و توقع می‌رفت حداقل ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی در حوزه ارائه راهکارهای لازم برای حفظ و حراست از لباس اقوام ایرانی به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد.
لباس یکی از مهم‌ترین مظاهر و نمادهای فرهنگی به شمار می‌رود که تحت تأثیر شرایط گوناگون جغرافیایی، محیطی و آب‌وهوا، نحوه زندگی و اسکان و اوضاع اجتماعی، جنگ‌ها و اوضاع سیاسی و نوع حکومت، شرایط و اوضاع اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژی، اعتقادات مذهبی و آداب‌ورسوم، نظام طبقاتی حاکم بر جامعه و روابط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با سرزمین‌های دور و نزدیک، اشکال و گونه‌های مختلفی را در طول تاریخ به خود خواهد گرفت.
از سویی دیگر در ارتباط با مقوله پوشش اقوام می‌توان این‌گونه گفت که این جریان مسیری را فراهم خواهد آورد تا سیر تحول تاریخی، زیبایی‌شناسی، اعتقادات، طبقات اجتماعی و پیشرفت صنعت به‌ویژه نساجی و پارچه‌بافی یک قوم یا تمدن به سهولت موردبررسی قرارگرفته که در ادامه زیرساخت‌های پژوهشی در حوزه ارائه راهکارهای لازم برای حفظ و حراست از لباس اقوام نیز میسر خواهد شد.
حال‌آنکه در کشورمان ایران و باوجود تنوع قومیتی، هیچ‌یک از ما منکر جلوگیری از واردات فرهنگی در عصر جهانی‌شدن آن‌هم به معنای ایجاد فرصت‌های تبادل فرهنگ‌ها نیستیم، اما حواسمان باشد که متناسب با سرعت علم و تکنولوژی، داشته‌های اقوام خود را به ورطه فراموشی نسپاریم و این میراث فرهنگی را فدای تنوع‌طلبی رسانه‌ای در انتخاب سبک پوشش نکنیم.
واقعیت این است که وقتی تمام اتفاقات ریزودرشت حوزه مد و لباس در دهه اخیر را مرور می‌کنیم در می‌یابیم هر آنچه منتج به تحول و تنوعی گسترده در این عرصه شد، تنها برداشتی کوچک از لباس اقوام ایرانی بود و توقع می‌رفت حداقل ایجاد زیرساخت‌های پژوهشی در حوزه ارائه راهکارهای لازم برای حفظ و حراست از لباس اقوام ایرانی به شکل جدی موردتوجه قرار گیرد.
اگر انتظار داشتیم که هنوز در میان مردم ایران، تنوع پوشش برآمده از فرهنگ اقوام را مشاهده کنیم لازم بود به‌تبع روندی که برای ایجاد پیشرفت در لباس اجتماع بانوان و آقایان طی می‌کردیم، نیم‌نگاهی هم به ایجاد فرصت‌های فرهنگسازانه برای حفظ لباس قومیت‌های متنوع ایرانی به‌ویژه در اقلیم و جغرافیای منحصربه‌فرد خودشان داشتیم درحالی‌که به‌ویژه در میان نسل نوجوان و جوان دیگر خبری از نقطه عطف فرهنگی نیست.
در عین حال نباید فراموش کنیم که همواره پوشش‌های محلی و لباس اقوام، غذاهای بومی و محلی، صنایع‌دستی، معماری و زبان و گویش محلی هر منطقه از جایگاه بالایی در فرهنگ و تمدن ایران برخوردار است و نقش مهمی در غنای فرهنگی کشور ایفا کرده است.
البته در کلام متولیان دولتی حوزه مد و لباس بارها شنیده شد که بومی کردن جریان مد و لباس باوجود بایدها و نبایدها و رعایت اصول فرهنگی و شاخص‌های داخلی ازجمله مواردی است که باید با توجه به آن‌ها به سمت جلو حرکت کرد و آن‌ها همواره بر این مهم اذعان داشتند که هیچ‌یک از لباس‌های قومی ما مغایرتی با فرهنگ و اعتقادات ما ندارد و چه بسا نمایشگری بسیار قدرتمند از فرهنگ و هنر غنی ایران‌زمین خواهد بود.
به‌هرروی یکی از عناصر فرهنگ هر جامعه‌ای، نوع پوشش مردم آن جامعه است که علاوه بر پوشش بدن، نمایانگر آداب‌ورسوم، عقاید و دیدگاه‌ها و نوع رفتارهای اقوام و ملل است.
با مطالعه مستندات تاریخی می‌توان دریافت ایران در طول ادوار گذشته و در حکومت‌های مختلف، دارای تنوع پوشش و فرهنگ یا اندیشه‌ای برآمده از شرایط آن بر آن سیر تاریخی خاص بوده است.
از سوی دیگر باید به این مهم هم قائل باشیم که نوع پوشش هر ملتی طی گذر زمان بر اثر حوادث تاریخی، وضعیت اقلیمی، شرایط و تحولات فرهنگی دگرگون می‌شود و از هر دوره آذین یا زنگاری بر دامن تاریخ پوشش هر ملت می‌نشیند.
با نگاهی به پیشینه لباس در سرزمینمان و تنوعی که از شمال تا جنوب کشور در میان اقوام مختلف دیده می‌شود، بر گنجینه‌ای غنی از طرح و مدل‌ها و ایده‌های زیبا و ملی برمی‌خوریم. لباسی موقر که کاملاً پوشیده بوده و حتی اگر در مورد خانم‌ها پوشش سر به‌قصد ایجاد حجاب نبوده به‌عنوان یک زیور و آرایه استفاده می‌شده است.
نکته قابل تأمل دیگر در بحث لباس اقوام ایرانی به نقش و جایگاه این مظهر باشکوه فرهنگی و هنری در جذب گردشگران ایرانی و خارجی باز می‌گردد و از آنجا که سرزمین ایران در زمره 10 کشور برتر جهان در زمینه دارا بودن جاذبه‌های گردشگری است، گسترش گردشگری به‌عنوان یک راهبرد جدید در زمینه توسعه، می‌تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد کشور نیز ایفا کند.
در این میان مشارکت افراد بومی در معرفی و عرضه هر چه بهتر میراث کهن ایرانی از جمله در زمینه لباس اقوام قدمی مهم در تضمین دسترسی به توسعه گردشگری پایدار به شمار آمده و می‌تواند نقش بسزایی در راستای مشارکت فعال هنرمندان اقصی نقاط کشور در ترویج و تشریح فرهنگ حاکم بر پوشش مناطق مختلف ایفا کند.
در خاتمه ذکر این نکته بسیار مهم است که عوامل فردی و اجتماعی بسیاری همچون میل به نوگرایی و تنوع‌طلبی در میان نسل‌های نو، میل به کسب هویت‌های جدید، پیشرفت‌های صنعتی و تکنولوژیکی در جامعه، تأثیر رسانه و تکنولوژی در انتخاب نوع پوشش و تغییر معیار پوشش در جوامع گوناگون از جمله عواملی هستند که روند استفاده از لباس اقوام در میان قومیت‌های گوناگون را تحت‌الشعاع قرار داده و زنگ خطری برای به دست فراموشی سپرده شدن این میراث کهن به شمار می‌رود.
عطیه پژم