جامه پوش: همه ساله، با فرارسیدن سال نو شاهد بازگشت امیدواری و رونق به بازار پوشاک هستیم، اما دست اندرکاران تاکید دارند با شرایط امروز اقتصادی نباید انتظار رونق از این بازار را داشت.
تورم و گرانی در سطح بازار و کاهش قدرت خرید جامعه، موجب شد تا از ابتدای امسال خرید در بخش پوشاک به شدت کاهش یابد و شاهد رکود بی‌سابقه در بازار پوشاک باشیم و به نظر می‌رسد که این روند همچنان ادامه دارد.
نگاهی به بازار پوشاک نشان می‌دهد که این بازار دو فصل دارد، فصل اول که نیمه اول سال بود و برخلاف انتظار رونقی در این بازار وجود نداشت و فصل دوم که بازار شب عید است و که امیدواری‌ها برای بازگشت رونق به این بازار چندان قوی نیست.
در این میان باید گفت رکود بازار پوشاک تنها این بخش را متاثر نمی‌کند بلکه چرخه این صنعت از بازار فروش آغاز شده و تا صنایع بالادستی و حتی بخش پنبه ادامه دارد ؛ به طوری که، تولیدیا واردات پنبه هم به دلیل کاهش مصرف، بازار خوبی ندارد.
خبرها حکایت از آن دارد که در حال حاضر، انباشت بسیار بالایی از پوشاک، پارچه و نخ در انبار‌ها وجود دارد و تولیدکنندگان نگران عرضه محصولات خود در بازار هستند.
بازهم تهدیدات تورم
کارشناسان اقتصادی تاکید دارند که تورم عامل اصلی رکود در صنعت پوشاک است .همچنین تأثیر منفی نوسانات ارزی بر بخش تولید،نیز صنعت پوشاک را مانند دیگر صنایع متاثر کرده است چرا که تولیدکنندگان نمی‌توانند برنامه ریزی مناسبی برای تولید و بازار فروش خود داشته باشند.
در همین حال بسیاری از فروشندگان با برگزاری حراج های زودتر از موعد تلاش می کنند به شکلی که عضو هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران در این باره گفت: به دلایل مختلف از جمله تشدید آلودگی هوا و در هفته‌های اخیر قطع گاز و احتمال بروز پیک هشتم کرونا، فروشندگان کالاهای خود را زودتر از موعد حراج کردند.
تهدید اشتغالزایی در صنعت پوشاک
رکود در صنعت نساجی و پوشاک نگران کننده است، آن چه که اشتغالزایی را در این بخش تهدید می کند . از کارگاه‌های کوچک کمتر از ۱۰ نفر گرفته تا کارگاه‌های بزرگ با بیش از ۵۰۰ کارگر بر اثر نوسانات ارزی و رکود در بازار فروش در معرض تعطیلی قرار دارند و با وجود تبلیغات و برگزاری حراجی‌های مختلف در چند ماه اخیر، نتوانستند رونق را به بازار نساجی و پوشاک برگردانند.
«مجید افتخاری»عضو هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران در این باره اظهار داشت : در بحث تخفیف‌ها در حوزه پوشاک دو نکته وجود دارد؛ اول اینکه پوشاک کالای فصلی و مُد محور است. وقتی در تمام فصل پاییز و دی‌ماهی که گذشت هیچ بازاری وجود نداشته و حتی همین الان بسیاری از مراکز تجاری یا تعطیل هستند و یا گاز ندارند و فرصت‌های فروش از دست می‌رود فروشنده کاری نمی‌تواند بکند جز حراج کردن کالایش.از سوی دیگر پوشاک کودکان نیز در راس این هرم قرار دارد اکنون یکی از بازارهای گران کشور ، بازار البسه و پوشاک کودک و بچه است که خود متاسفانه به یکی از معضلات جدیِ بسیاری از خانوارهای صاحب نوزاد و کودک تبدیل شده است.
باید توجه داشت که کیفیت و مواد اولیه البسه کودک،متفاوت از پوشاک بزرگسالان است،زیرا لطافت پوست کودک ایجاب می کند تا پارچه و الیاف استفاده شده در البسه کودک به مراتب از کیفیت هر چه مطلوب تری برخوردار باشد.از سوی دیگر دوخت و برش لباس کودک از ظرافت های خاص خود برخوردار است که به دنبال آن هزینه تمام شده را بالا می برد.
با این وجود بررسی ها نشان می دهد بازار لباس کودک،پا را فراتر از قیمت تمام شده گذاشته ودر این میان به نوعی با سوء استفاده از احساسات والدین،کیسه ای گشاد برای آنها می دوزد.
بخش قابل توجهی از البسه کودک موجود در بازار،جزو تولیدات ضعیف خارجی محسوب می شوند که با قیمت هایی سرسام آور به والدین کودکان فروخته می شود و متاسفانه نظارت ضعیف در این بخش نیز مزید بر علت شده تا ریشه یابی دقیق و برخوردهای مقتضی در قبال البسه گران قیمت مذکور به نحو شایسته ای انجام نپذیرد.
استفاده از پوشاک دست دوم
در همین حال نایب رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و صادرات نساجی و پوشاک گفت: با افت قدرت خرید مردم و افزایش قیمت پوشاک نو، تمایل برای خرید لباس دسته دوم صعودی شده که این موضوع می‌تواند برای مصرف‌کنندگان عواقب بهداشتی به‌همراه بیاورد چراکه پوشاک با سلامت مردم عجین شده است.
مجید نامی، با اشاره به کاهش سهم پوشاک در سبد مصرفی خانوارها، گفت: مطابق با گزارش‌های مرکز ملی آمار بعد از افت قدرت خرید مردم تمایل برای خرید پوشاک کاهش پیدا کرد.
رونق صنعت پوشاک
صنعت پوشاک به لحاظ نیاز به سرمایه کم و درآمدزایی بالا و فروش خوب، می تواند ناجی اقتصاد خانواده ها در شرایط سخت اقتصادی فعلی باشد، اما متاسفانه در طول سال‌های گذشته به نحو شایسته و مطلوبی از این حوزه بهره مندی نشده است.
به گفته محسن گرجی، مدیرکل دفتر صنایع پوشاک و منسوجات وزارت صمت هم اکنون در مجموعه پوشاک اعم از حوزه صنعتی، صنفی، تولیدی و توزیعی حدود یک‌میلیون نفر اشتغال دارند.
وی با بیان اینکه صنعت پوشاک صنعتی اشتغال‌آفرین با کمترین سرمایه است، اضافه کرد: راهبرد اصلی ما ایجاد بازارهای صادراتی و حمایت از واحد‌‌‌های کوچک با صرفه اقتصادی در تولیدانبوه با حمایت از این دوراهبرد است تا بتوان صنعت پوشاک را در داخل به سطح بالاتری ارتقاء داد.
با این حال کارشناسان این بخش تاکید دارند که وضعیت در سال جاری به شدت ناامید کننده بود. مجید افتخاری، عضو هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران در این باره گفت : بازار امسال افتضاح بود، حتی نسبت به دوران کرونا هم به شدت ضعیف‌تر بوده و اگر این رویه ادامه یابد با سونامی تعطیلی عجیب و غریب هم در حوزه تولید و هم در حوزه توزیع پوشاک مواجه خواهیم شد.
همچنین به نظر می‌رسد که افزایش قیمت ها نیز در این بخش یکی از عواملی است که میزان فروش این بازار را به شدت پایین آورده است .
افتخاری در این باره اظهار داشت : ما اول سال افزایش عجیب و غریب دستمزدها را داشتیم و نرخ ارز هم بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته. از طرف دیگر، حامل‌های انرژی که تا به حال محدودیتی نداشتیم امسال گران شد.اگر به طور کلی بسنجیم با توجه به افزایش هزینه‌ها، تورم در بخش پوشاک عجیب و غریب نبوده است.
آسیب‌های جانبی
واردات بی‌رویه پوشاک، قاچاق، تحریم‌های اقتصادی، همه‌گیری ویروس کرونا، افزایش قیمت مواد اولیه و آخرین مورد آن یعنی واردات پوشاک استوک کشورهایی مثل بنگلادش ازجمله عواملی است که این صنعت را آسیب‌پذیرتر کرده است.
عضو هیئت مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران با اشاره به اینکه یکی از مشکلات حوزه پوشاک قاچاق پوشاک است، گفت: به طور تخمینی، سالانه معادل یک‌میلیارد دلار قاچاق پوشاک وجود دارد.
تولیدکنندگان تاکید دارند پوشاک تولید داخل از نظر کیفیت مطلوب است اما ورود کالا به صورت قاچاق، رقابت را از حالت معمول خارج می‌کند.
این گروه اعتقاد دارند پوشاک داخلی به دلیل تحریم‌های اقتصادی حاکم بر کشور از نظر توان رقابتی با پوشاک وارداتی در موضع ضعف قرار می‌گیرند. در عین حال این فعالان عرصه تولید درباره پوشاک قاچاق معتقدند رقابت با این نوع کالا به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست.
ورود پوشاک خارجی به صورت قاچاق به کشور جدا از بحث عوارض قانونی آن، موجب یک رقابت نابرابر بین کالای ایرانی و خارجی می‌شود زیرا اگرچه برندهای داخلی همه تلاش خود را برای افزایش کیفیت محصولات خود انجام می‌دهند، پوشاک قاچاق شده به کشور، به دلیل دسترسی تولیدکنندگان آنها به مواد اولیه مرغوب، تنوع و طرح‌های زیاد و متنوع‌تر جذابیت‌های فراوانی را برای تولیدات خود در اختیار دارند.
از سوی دیگر محصولات داخلی با توجه به شرایط اقتصادی موجود، امکان دسترسی به بسیاری از تجهیزات، مواد اولیه و ملزومات را به صورت کامل ندارند. تولیدکنندگان داخلی گاهی برای وارد کردن مواد اولیه مورد نیاز خود با وقفه‌ای چند ماهه روبه‌رو می‌شوند و حتی این وقفه گاهی آنقدر طولانی است که فصل تولید از دست می رود.
همچنین پوشاک برندهای مطرح دنیا پس از طی شدن فصل فروش، به دلیل در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، این اجناس را از بازار جمع‌آوری کرده و با کمترین قیمت و حتی به صورت تنی به فروش می‌رسانند. این کالاها در کشورهای مختلف خریداران خاص خود را دارد و در ایران نیز به دلیل صرفه قیمتی بسیاری از مصرف‌کنندگان از آن استقبال می‌کنند.
کارشناسان تاکید دارند که بازار پوشاک ایران تاکنون تحت تاثیر چین، اروپا، امارات، بنگلادش و ترکیه قرار گرفته است. همچنین فعالان حوزه پوشاک معتقدند درحال‌حاضر رقم قاچاق پوشاک حداقل ۴ برابر رقم اعلام‌شده از سوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است و با این وضعیت تکلیف حوزه پوشاک مشخص نیست.
رقابت در فضای مجازی و کیفیت
تولید کنندگان پوشاک تاکید دارند که نظارت بر بازارهای سنتی و فیزیکی در گذشته مطلوب‌تر بود اما شکل گرفتن کانال‌های فروش مجازی این نظارت‌ها را دشوارتر کرده است. عرضه‌کنندگان پوشاک قاچاق امروز به فروش مجازی کالاهای خود روی آورده‌اند و فعالیت گسترده‌ای را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی آغاز کرده‌اند.
سهم بازار جهانی از بازار پوشاک
بررسی ها نشان می دهد که بازار پوشاک سهم عمده ای از اقتصاد کشورها را به خود اختصاص داده است . بر اساس آمارها ۲ درصد از کل تولید جهانی به صنعت پوشاک اختصاص یافته است. آمریکا ۲۵۰ هزار میلیارد دلار و انگلیس ۲۵۶ میلیارد دلار در این زمینه سرمایه گذاری کرده اند . در بازار جهانی پوشاک سهم ملزومات صنعت مد ولباس ۳۳۹/۴ میلیارد دلار ، ۴۰۲ میلیارد دلار ارزش پوشاک تولید شده مردانه ،
۹۰/۴ میلیارد دلار سهم پوشاک ورزشی ، ۱۸۶ میلیارد دلار سهم پوشاک کودکان ، ۶۲۱ میلیارد دلار سهم پوشاک تولید شده زنانه است. همچنین سهم گردش مالی این بازار به شکل سالیانه ۱/۲ تریلیون دلار است.
ساماندهی بازار پوشاک
علاوه بر بازارهای داخلی ، توسعه صادرات پوشاک به عنوان یکی از مسیرهای راهبردی برای زنده کردن بازار پوشاک محسوب می‌شود .
با این وجود موانع بسیاری در این بخش وجود دارد که در صورت برداشته شدن آن می‌توان به تحقق این امر امیدوار بود.
یکی از این مسائل برند سازی است . دست اندرکاران در این بخش لازمه رسیدن به توسعه صادرات و قطع ورود پوشاک خارجی را توجه به برندسازی دانسته و تاکید دارند که لازمه برندسازی، توجه به ارتقای کیفیت در تولید است که البته هزینه های زیادی نیز در پی دارد.
ایران در دهه ۵۰ صادرکننده پوشاک به کشورهای دیگر حتی کشورهای اروپایی بود، این امر نشان می دهد که بار دیگر می توان به این جایگاه دست یافته و در بازار تولید پوشاک سهمی را به خود اختصاص داد اما لازمه توسعه این بخش جلب همکاری بیشتر تولیدکنندگان در حوزه فروش و تولید و حمایت مسئولان است. دست اندرکاران تولید لباس با اشاره به استقبال روسیه از تولیدات ایرانی در این باره تاکید دارند :
حضور اخیر تولیدکنندگان پوشاک در روسیه و استقبال از این محصول نشان داد که در کشور ظرفیت لازم برای صادرات این محصول به کشورهای اروپایی وجود دارد.
دسترسی به بازارها برای همه تولیدکنندگان این بخش نیازی ضروری است که باید برنامه بلندمدت یا کوتاه از سوی مسئولان مدتی برای آن تدوین شود و این امر تسهیلی شود .
کارشناسان تاکید دارند برای حضور در بازارهای خارجی بایستی صنعت پوشاک را از فقر ماشین آلات نجات داد و در صورت ایجاد تغییر در نوع دوخت و به‌روزرسانی ماشین آلات،می توان حتی با رقبای چینی نیز در عرصه صنعت پوشاک رقابت کرد.