جامه پوش: ایران عزیز ما دارای فرهنگ و تاریخ دیرینه‌ای است. اقوام مختلف با گویش، زبان، فرهنگ و لباس‌های گوناگون در کنار یکدیگر هر کدام از این تفاوت‌ها نشان و امضای خاصی از آن قوم را نشان می‌دهد.
اما لباس آیینه‌ی تمام نمای فرهنگ، تاریخ و محل سکونت یک قوم است. لباس نخستین چیزی است که در ظاهر افراد دیده میشود و معمولا می‌توان اقوام مختلف را براحتی از تفاوت آن‌ها در لباس‌هایشان تشخیص داد.
اقوام کرمانج در ایران یکی از اقوام بزرگ هستند که بیشتر در شمال خراسان و آذربایجان غربی سکونت دارند.
لباس اقوام ایرانی سرشار از رنگ و حس زندگی است.
کرد کرمانج
کرمانج ها به کرد شمال معروفند. شاه عباس کردهای شرق ترکیه را در زمان خود برای نگهداری و حفاظت از مرزهای ایران به شمال خراسان منتقل نموده است. طوایف کرد خراسان شمالی در حقیقت از ایلات کرد عثمانی هستند.
هرچند در بعضی از مقالات و کتاب‌ها نوشته شده که قبل از صفویه نیز کردهای کرمانج زبان در این مکان سکونت داشته‌اند. کردهای کرمانج زبان ایران اغلب در آذربایجان غربی و شمال خراسان ساکن هستند.
مذهب این قوم شیعه است. هرگاه سخن از کرمانج است، کردنژادان کرمانج زبان مد نظر است.
زنان کرمانج
کرمانج ها به عنوان شاخه‌ای از اقوام کرد، از جمله اقوام ساکن در خراسان شمالی هستند، پوشش بانوان این قوم کم شباهت به پوشش گیلکی‌ها نیست. پوشش زنان کرد دارای تنوع در رنگ و نقوش است و زیبایی‌های خاصی دارد.
لباس زنان کرمانج شامل سه تکه است:
- لباس بالاتنه
- گراس (پیراهن ساده‌ای که یقه خاصی ندارد اما با نوارهای خاصی تزیین شده)
- جلیقه ( جلیقه‌ای که با سکه‌های قدیمی تزیین میشود و هنگام حرکت صدای موزونی ایجاد می‌کند)
- لباس پایین تنه
- شیلوار ( دامن کوتاه پرچین، از جنس مخمل)
گراس
پیراهنی تقریبا با قد بالای زانو که معمولا یقه‌ی خاصی ندارد. این پیراهن که گراس(Geras) نامیده میشود آستین بلند و ساده‌ای دارد و در بعضی مواقع از خط کمر برشی می‌خورد که ممکن است پایین تر از آن پلیسه یا ساده باشد.
برای راحت‌تر شدن حرکت هم معمولا در دو طرف پهلوها چاکدار است، این لباس معمولا رنگ روشنی دارد و در بعضی موارد گلداراست. پایین پیراهن و لبه‌ی آستین آن با نوارهای رنگی تزئین میشود.
جلیقه
جلیقه نیز بخش دیگری از لباس اقوام کرمانج است. جلسقه(جلیقه) با پول‌های سکه‌ای قدیمی(دراو) تزیین می‌شوندو این سکه‌ها در نقطه‌ای سوراخ می‌شوند و از همان نقطه به جلیقه وصل میشود.
این سکه‌ها به تعداد زیاد کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و دوخته می‌شوند. این کنار هم بودن سکه‌ها هنگام راه رفتن صدای موزونی ایجا می‌کند.
شیلوار
شیلوار دامن بسیار پرچینی است که همراه گراس پوشیده میشود. این دامن معمولا در رنگ های قرمز نارنجی و بنفش دوخته میشود، در بعضی قبایل خانم‌های متاهل دامن قرمز و دخترهای مجرد دامنهای نارنجی می‌پوشند.
این دامن از جنس مخمل است و در قسمت‌های پایینی با نوارهای زیگزاگ و قیطان در رنگ‌های تند و تیز تزیین میشود، قد این دامن معمولا زیر زانو است. این دامن از پارچه‌ای با متراژ حدود ۱۵ متر تهیه میشود و بسیار پرچین است
در زیر شیلوار در گذشته دامنی دیگر پوشیده می‌شد که در میان دو پا یک درز دوخته می‌شد، اما امروزه معمولا شلوار پوشیده میشود و روی آن جوراب کشیده میشود. این جوراب ها معمولا دستباف هستند.
پوشش سر
زنان کرمانج از روسری‌های بزرگ پشمی برای پوشش سر استفاده می‌کنند. این روسری گاهی روی دهان زنان را نیز می‌پوشاند، بر روی این روسری دستمالی لچک مانند بسته میشود که باعث محکم‌تر ماندن آن روی سر میشود. این لچک ها معمولا در رنگ‌های تیره هستند.
کفش
چارق نام کفش محلی کرمانج‌هاست که در شهر قوچان تولید میشود. این کفش زیبایی خاصی دارد و برروی جوراب رنگ پا پوشیده میشود.
سربند زنان کرمانج
مردان کرمانج
مردان کرمانج مردانی باغیرت و جنگجو هستند و از قدیم وظیفه‌ی حمایت از مرزها را برعهده داشتند به همین دلیل لباس مردان کرد بسیار مرتب است و دست و پا گیر نیست. تزیینات لباس مردان نسبت به لباس زنان کمتر است.
لباس مردان کرمانج هم سه تکه است:
- پیراهن
- شلوار
- جلیقه
پیراهن
پیراهن مردان معمولا به رنگ قرمز است. یقه‌ی خاصی ندارد و در دور یقه و و لبه‌ی آستین ها نوار دوزی دارد.
هرچند این نوار دوزی ها از نواردوزی لباس بانوان خیلی کمتر است. اغلب جنس پیراهن مردان از ساتن است. در دو طرف پهلو چاکدار است.
دور کمر این پیراهن کمربندی بسته میشود، مردان کرد در طول روز فعالیت زیادی داشته‌اند و این کمربند خستگی آن‌ها را کمتر می‌کرده است، گاهی تزیینات روی این کمربند با تزیینات دور یقه یکسان است.
مردان معمولا دستمالی را دور مچ دست خود می‌بندند تا هم زمان کار فراوان دست آن‌ها خسته نشود هم زمانی که طولانی دوتار می‌نوازند خستگی برایشان بی‌معنی باشد و از نواختن دوتار لذت ببرند.
شلوار
شلوار مردان معمولا به رنگ مشکی است مدل آن راسته است و در قسمت مچ پا در جورابی دستباف قرار می‌گیرد. این جوراب هم طرحدار است.
جلیقه
جلیقه در بعضی مواقع برروی پیراهن پوشیده میشود. معمولا دامادها در شب عروسی جلیقه‌ی مشکی با تزیینات خاص و سکه دوزی می‌پوشد.
لباس عروس کرمانجی
لباس عروس اقوام کرمانج از همان اجزا لباس بانوان تشکیل شده است. اما تفاوت‌هایی هم دارد.
پیراهن عروس معمولا رنگ سفید یا طلایی است. نوارها و قیطان‌های تزیینی آن براق هستند و نواردوزی‌های فراوانی دارد.
دامن (شیلوار) عروس‌ها به رنگ قرمز است. روسری قرمزی را روی سر عروس می‌اندازند. این روسری قرمز روی صورت عروس را نیز می‌پوشاند.
اغلب در زیر روسری عروس اکسسوری‌های نقره‌ای را کنار صورت خود دارد. این اکسسوری های کلاه مانند زیبایی فراوانی را به عروس می‌بخشند.
لباس امروزی
اما زندگی امروزی با سال‌های گذشته تفاوت فراوانی دارد. تمام جنبه‌های مختلف زندگی به سمت آسان شدن می‌رود، لباس های اقوام کرمانج هم کمی ساده‌تر، سبک‌تر و روزمره تر شده است.
لباس بانوان در میان اقوام کردنشین تبدیل به پیراهن شده است. پیراهنی که دامن آن شباهت زیادی به شیلوار دارد و هم قد آن‌هاست، آستین این پیراهن ها معمولا مچ دار است. اما روسری ها همچنان همان سبک قدیمی ایل کرمانج است.
لباس قدیمی کرمانجی (پیراهن، شیلوار،جلیقه) امروزه در مراسمات خاص مثل عروسی‌ها پوشیده میشود.
مردان کرمانج امروزه عادی لباس می‌پوشند و لباس های اصیل ایل خود را در مراسمات خاص مثل عروسی‌ها و مراسمات رقص می‌پوشند.
پوشش امروزی اقوام کرمانج
کردهای کرمانج ایل غیوری هستند که از سالیان دور با عزت و شرف از مرزهای ایران حمایت می‌کردند.
لباس های رنگارنگ این اقوام نشانی از نشاط و پویایی آن‌هاست.
الهام شادکام