جامه پوش: اصفهان و یزد، اقطاب نساجی ایران به شمار می‌روند. این دو استان با پیشینه و ید طولا در این عرصه، نه‌فقط کشورمان ایران که بسیاری از نقاط جهان را از هنر صنعت نساجی ایران مستفیض ساخته‌اند.
با نگاهی به مجسمه‌های به‌جامانده از فلات ایران متوجه می‌شویم که حداقل حدود 4200 سال قبل از میلاد، پوشش ایرانیان دیگر پوست حیوانات نبوده بلکه پارچه‌هایی بافته‌شده از پشم حیوانات بوده است. قدیمی‌ترین پارچه به‌دست‌آمده در ایران به 6 هزار سال قبل برمی‌گردد که همچنان بخش‌هایی از آن در موزه لوور موجود بوده که البته در کاوش‌های شوش به‌دست‌آمده است.
به همین دلایل است که ایرانیان را به‌عنوان نخستین ملتی می‌شناسند که به بافندگی پارچه پرداخته‌اند. صنعت نساجی سنتی با کمک دستگاه‌های ساده بافندگی به تولید پارچه‌هایی مثل زری، مخمل، ترمه، دارایی، جاجیم و پارچه‌های دستباف پنبه‌ای، پشمی و ابریشمی پرداخته و این صنعت در طول تاریخ در زمان ساسانیان، سلجوقیان و صفویان دوران اوج خود را سپری کرده است.
پارچه‌های یزدی در قرن‌های گذشته به‌اندازه‌ای شهرت داشتند که این شهر را به پارچه‌هایش می‌شناختند.
به‌غیراز ترمه و دارایی ازجمله پارچه‌های معروفی که در یزد دوخته می‌شده است می‌توان به دیباج اشاره کرد که گاه با تاری از نخ‌های زرین بافته می‌شدند. پارچه مخمل زرین یزد را باید باارزش‌ترین پارچه زمان صفویان دانست. ساتن یزد نیز از تولیدات معروف این شهر در عصر صفویه به شمار می‌رود.
شاه عباس صفوی در توسعه صنعت نساجی نقش چشمگیری داشته است به‌نحوی‌که در زمان او، کارگاه‌های بافندگی سلطنتی در اصفهان تأسیس شد، تولیدات این کارخانه‌ها توسط شاه و درباریان مورداستفاده قرار می‌گرفت و مقدار عمده‌ای از آن راهی بازارهای اروپایی می‌شدند.
خواجه غیاث‌الدین علی نقش‌بند یزدی یکی از بزرگ‌ترین هنرمندان صنعت نساجی و مسئول اداره کارخانه زری‌بافی و مخمل بافی سلطنتی در اصفهان بود و به‌عنوان یک طراح و بافنده در این صنعت ابداعاتی را به وجود آورد. هنرمندان یزدی همچون غیاث‌الدین نقش‌بند، هنر پارچه‌بافی را به درجه‌ای از تعالی رساندند که برای پیشرفت صنعت در کشورهایی همچون هندوستان نیز از آن‌ها دعوت به عمل می‌آمد.
بیشتر بخوانید:
- نساجی دوره قاجار و زنان قجری؛ از مجالس رزم و بزم تا شکارگاه
- شعر بافی عشق بازی ست با تار و پود
- مرگ زری بافی با واردات پارچه‌های ابریشمی روس
اما پس از صفویه، نساجی سنتی نتوانست هیچ‌گاه به رونق پیشین خود بازگردد، بافته‌های نساجی ایرانی و یزدی نمی‌توانست با قیمت پایین عرضه شود و بافندگان یزدی بیشتر به بافتن پارچه‌های ارزشمند خو گرفته بودند درنتیجه بازار پارچه‌های معمولی را از دست دادند و درنهایت سال‌به‌سال از رونق شعربافی کاسته شد و دیگر به‌ندرت می‌توان کارگاه‌های بافندگی سنتی را در یزد یافت.
در چنین فضایی، فارغ از تمام رویدادها و جریانات فرهنگی و هنری برگزارشده در شهرهایی همچون یزد و اصفهان، کمتر پیش‌آمده است که موضوع نساجی و پارچه‌بافی در مرکز توجه عوامل برگزارکننده رویدادها باشند حال آنکه سال 98 بود که برای نخستین بار، جشنواره ملی پارچه در قالب هشتاد و هفتمین جشنواره ملی مد و لباس و در سه گام گالری شهری، برگزاری دوره‌های آموزشی طراحی پارچه و ارائه مقاله با شعار ضیافت رنگ، نقش و اندیشه در 40 نقطه یزد با نمایش بالغ‌بر یک هزار و ۶۰۰ اثر نفیس پارچه از ۳۰ کارخانه و ۲۲۰ اثر دیگر نیز در زمینه‌های مختلف برگزار شد.
طی روزهای اخیر نیز مجید جوادیان‌زاده مدیر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد با اعلام خبر میزبانی دومین جشنواره ملی پارچه فجر اظهار داشته که این رویداد بهمن‌ماه امسال در مرکز این استان برگزار می‌شود.
او، هدف از برگزاری جشنواره یادشده را پیشینه یزد در صنعت پارچه و لباس، شناسایی طراحان هنری و صنعتگران، تجلیل از پیشکسوتان طراحی پارچه، گردآوری طرح‌های پرفروش و ابداعی، معرفی پارچه‌های سنتی و فرهنگ‌سازی عنوان کرد. فراخوان این رویداد نیز به‌زودی اعلام خواهد شد.
منبع: هنرآنلاین