جامه پوش: پوشاک یک نیاز اساسی انسان است که بدن فرد را در برابر خطرات زیست محیطی و آب و هوایی محافظت می کند. شرایط سخت به ویژگی های خاصی نیاز دارد؛ لباس های خاص این شرایط باید علاوه بر دارا بودن ویژگی های اساسی برای این شرایط خاص هم مناسب باشند.
لباس های با عملکرد بالا (High Performance Apparel)، ویژگی های مناسبی برای متخصصان دارند؛ این لباس ها علاوه بر قابلیت های حرکتی بالا، بسیار راحت هم هستند. یک لباس باید در شرایطی که شخص دارای فعالیت زیادی است راحت باشد تا بتواند بر عملکرد فرد تاثیر مثبتی بگذارد.
منسوجات “های پرفورمنس” با توجه به کاربرد نهاییشان، دامنه وسیعی از منسوجات را در بر می گیرند؛ دامنه ای که خود شامل حوزه وسیعی از فعالیت ها می شود. این گونه منسوجات به کلاس های مختلفی تقسیم می گردند که عبارتند از منسوجات محافظت شخصی، منسوجات محافظتی پزشکی ـ بهداشتی، و منسوجات محافظتی ورزشی.
این لباس ها باید عملکردهای مختلفی در شرایط نامناسبی مانند اطفاء حریق، شرایط ورزشی و غیره داشته باشند. چنانچه لباس ها بتوانند در این شرایط عملکرد مناسبی داشته باشند قادر خواهند بود تا جدای از ملاحظات، باعث کاهش خطراتی شوند که سلامتی و ایمنی افراد را تهدید می کنند.
عملکرد بالا در لباس ها
لباس های با عملکرد بالا (های پرفورمنس) از بدن شخص در برابر مخاطرات شغلی محافظت می کنند. برخی از صنایع مانند صنایع ورزشی، هوافضا و نظامی از لباس های محافظتی برای ایجاد عملکرد بالا استفاده می کنند. از موضوعات کلیدی مهم در این منسوجات می توان به عملکرد حرفه ای، راحتی پوشش، تحرک انسان و زیبایی اشاره کرد.
با این حال ممکن است در فرآیند طراحی بعد از سبک سنگین کردن، یکی از این ویژگی ها انتخاب شده و برای رسیدن به هدف مورد نظر بر روی آن کار گردد. اما شاید این سبک سنگین کردن بر سر بعضی از ویژگی ها به مذاق برخی از کاربران خوش نیاید. به عنوان مثال ممکن است کاربر از پوشیدن لباس سنگینی که از نظر زیبایی چنگی به دل نمی زند امتناع ورزد، حتی اگر این لباس عملکرد مورد نیاز (قابلیت تنفس) را هم برآورده نماید.
عملکرد کاربردی
لباس های کاربردی به واسطه نوآوری های بازار پارچه و لباس، به وسیله ای محافظتی تبدیل شده اند. نقش اصلی لباس های محافظتی کاهش یا حذف خطرات بهداشتی و ایمنی ناشی از آتش، مواد شیمیایی و محیط زیست است.
این لباس ها باید عملکردی که از آنها انتظار می رود را برآورده کنند. لباس های محافظتی مناسب باید علاوه بر حذف خطرات شغلی، راحتی را برای بدن شخص به ارمغان بیاورند. خطرات بیشتر در بخش های صنعتی وجود دارد که فعالیت های بدنی در آنها زیاد است.
برخی از لباس های محافظتی عبارتند از لباس های رزمی، لباس های با میدان دید بالا، لباس های محافظتی پزشکی و موارد دیگر.
عوامل عملکردی، ابزارهای قدرتمندی برای فروش اینگونه محصولات هستند؛ زیرا عملکرد بالای این محصولات برای مصرف کنندگان بسیار اهمیت دارد.
صنعت نساجی خود را متعهد به ارتقای قابلیت های عملکرد بالا برای لباس های محافظتی می داند، به خصوص در موارد سختی مانند اطفاء حریق، لباس ورزش های سنگین و حفاظت بالستیک. تولید کنندگان لباس های محافظتی، فناوری های جدیدی را برای ارتقاء عملکرد محصولات تولیدی خود به خدمت گرفته اند.
آنها از تکنولوژی های نوظهوری مانند فناوری نانو، فناوری های پوشیدنی و منسوجات هوشمند برای ارتقای عملکرد محصولات خود بهره می برند. وجود ویژگی هایی مانند مقاومت در برابر ساییدگی، کشش و پارگی، و امثال این ها برای دوام محصولات روزمره الزامی است؛ اما لباس های با کارآیی بالا به ویژگی های کاربردی اضافی خاص نیز نیاز دارند.
راحتی لباس
راحتی به معنای آزادی مطلق در برابر درد و ناراحتی است، و احساسی مغذی به بدن شخص می بخشد. عدم راحتی لباس ها باعث می شود تا شخص آگاهانه احساس ناخوشایندی را تجربه کند. راحتی لباس ها بر عملکرد فرد در طی یک فعالیت تاثیر می گذارد؛ از این رو بحث راحتی لباس ها توجه پژوهشگران را به سمت خود جلب کرده است. راحتی جزء ویژگی های اصلی لباس های با عملکرد بالا محسوب می شود، چرا که هم بر آسایش فرد تاثیر می گذارد و هم کارآیی او را در هنگام انجام وظایف دستخوش تغییر می کند.
عوامل موثر در راحتی لباس‌ها
از طرف دیگر، عملکرد بالای لباس ها تحت تاثیر ویژگی های اصلی و فرعی قرار می گیرد که در شکل بالا نشان داده شده اند. از این رو مشخص کردن این ویژگی ها در هنگام تدوین یک برنامه برای طراحی لباس، الزامی است. شرایط مطلوب ضمن کاهش حوادث و خطرات، باعث افزایش بهره وری فرد هم می شوند. راحتی لباس ناشی از ارزیابی دیدگاه فرد، محیط و ویژگی های لباس است. هر چه لباس یک کارگر راحت تر باشد، تمرکز و بهره وریش بیشتر می شود. محیط فعالیت انسان برای داشتن کارآیی بیشتر باید راحت باشد.
انواع راحتی لباس ها
راحتی انواع مختلفی دارد که می توان به راحتی روانی، راحتی حرارتی- فیزیولوژیکی، راحتی حسی، و راحتی ارگونومیک اشاره کرد.
راحتی حرارتی ـ فیزیولوژیکی
راحتی حرارتی ـ فیزیولوژیکی به معنی توانایی بدن در تنظیم محیط گرمایی، و هماهنگی با تولید و فقدان گرمای بدن است.
راحتی حسی
راحتی حسی با ناراحتی احساسی فرد در هنگامیکه لباس کل بدن شخص یا قسمت هایی از آن را لمس می کند، ارتباط دارد. این راحتی شامل حس لامسه، حرارت و رطوبت است. وقتی پوست بدن شخص با پارچه تماس پیدا می کند، بدن احساسات لامسه ای مانند صافی، زبری و نرمی را تجربه می کند.
احساسات گرمایی که بدن شخص در هنگام پوشیدن لباس ها با آنها مواجه می شود، گرمی، خنکی و داغی هستند. به علاوه احساسات رطوبتی که بدن در زمان پوشیدن لباس ها احساس می کند نیز عبارتند از: رطوبت، سردی و چسبناکی. الیاف، نخ ها و پارچه لباس ها، تاثیر بسزایی در راحتی حسی دارند.
راحتی روانی
راحتی روانی به خود آگاهی و رضایت فرد از انتخاب های موجود ارتباط دارد. این راحتی با ویژگی های احساسی مشخص می شود. برای ارزیابی مکرر لباس ها باید نظرات کاربران را جویا شد، چرا که آنها بهترین مرجع برای ارزیابی راحتی روانی لباس ها به شمار می‌آیند.
راحتی ارگونومیک (Ergonomic Comfort)
وزن لباس و افزایش لایه های آن، باعث محدود شدن سیستم تحرکی لباس ها می شود. استفاده از پارچه های با کارآیی بالا برای دستیابی به راحتی و انعطاف پذیری حرکتی لازم است.
سهولت و شکل تکه های الگوی لباس ها بر تناسب آنها در قسمت های مختلف بدن تاثیر می گذارد. برای کارآمدی طراحی پوشاک، عواملی مانند آزادی، ویژگی های قسمت های مختلف لباس ها و چگونگی تاثیر آنها بر بدن باید در نظر گرفته شوند.
ویژگی های کلیدی در لباس های با عملکرد بالا
مناسب بودن لباس ها در گرو مناسب بودن الیاف، نخ، پارچه و طراحی آنهاست. ویژگی های عملکرد زیادی وجود دارند که تحت تاثیر ویژگی های فوق الذکر قرار می گیرند. یکی از این ویژگی های بسیار مهم رطوبت است.
مدیریت رطوبت در لباس ها
مدیریت رطوبت عبارت است از حرکت کنترل شده مایع (عرق بدن) از سطح پوست به محیط از طریق پارچه. رطوبت عامل مهمی در زمینه بهینه سازی راحتی لباس ها و به حداکثر رساندن کارآیی آنهاست. انتقال عرق از پوست به محیط، باعث تنظیم دمای بدن و حفظ تعادل گرمایی می شود؛ از این رو این عامل رطوبت است که شرایط محیطی و کاربردی را کنترل می کند.
لباس ها نقش مهمی در از بین بردن گرمای اضافی تولید شده توسط بدن و نگهداشتن دمای بدن در محدوده ۳۷ درجه سانتیگراد ایفا می کنند. نقش پارچه های تنظیم کننده رطوبت در تنظیم حرارت و رطوبت بدن از طریق حفظ دمای بدن و خنک نگه داشتن آن در شکل بالا نشان داده شده است. قبل از تبخیر عرق از روی پوست، عرق به واسطه پارچه مرطوب شده و فیلتر می گردد.
از جمله الیافی که از آنها برای مدیریت رطوبت استفاده می شود می توان به الیاف پلی استری برای جذب رطوبت های کم، الیاف پلی پروپیلن برای فیلتر کردن رطوبت ها و الیاف پلی آمید برای فیلتر کردن رطوبت و دوام لباس ها اشاره کرد.
انتقال رطوبت پوست به محیط از طریق لباس تحت تاثیر عواملی مثل وزن پارچه، ظرافت الیاف، ساختار پارچه و طراحی لباس قرار می گیرد. مدیریت رطوبت با استفاده از تستر مدیریت رطوبت (MMT) ارزیابی می شود.