جامه پوش: قاره اروپا مهد پوشاک با کیفیت و سبک‌های مختلف پوشش است. خاستگاه برخی از برترین برندهایی که سالهاست فعالیت می‌کنند همین قاره می‌باشد و روشن است که اروپا در طول تاریخ، همیشه استانداردهای طراحی و پوشیدن لباس را تعیین می‌کرد.
سیر تکامل پوشاک اروپایی داستان بسیار جالبی دارد که یکی از آن‌ها، داستان ورود کت و شلوار به پوشاک اروپایی است. در این مطلب به چگونگی و دلیل ابداع این لباس می‌پردازیم و سیر تکامل آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
خاستگاه نخستین کت و شلوار
در اوایل قرن ۱۷ میلادی، لباس مرسومی که آقایان در دربارهای بریتانیا و فرانسه برتن می‌کردند Royal Court Dress نام داشت. این لباس، شباهت‌های زیادی با کت و شلوارهای امروزی داشت که مزین به انواع هنرهای دستی مانند زری‌دوزی، سنگ‌دوزی، گل‌دوزی و… بود و از پارچه‌هایی مانند ابریشم و پنبه تولید می‌شد.
افرادی که این لباس را برتن می‌کردند، معمولا صاحب سمت و یا مقامی خاص در دربار بودند. افرادی مانند وزرا، فرمانداران و… که در جلسات سلطنتی حضور پیدا کرده و این لباس را مانند نوعی یونیفورم می‌پوشیدند. حال، افرادی که صاحب مقام خاصی نبودند، لباسی مشابه با Royal Court Dress می‌پوشیدند که Court Dress نام داشت.
تفاوت بین Royal Court Dress و Court Dress
تفاوتی که بین این دو وجود دارد، این است که Court Dress برای شرکت در میهمانیها و مراسم سلطنتی، و حضور در کاخ‌ها استفاده می‌شد و افرادی که این لباس را می‌پوشیدند، میهمانان و اشخاصی بودند که مقام‌های پایین‌تری داشتند. مورد دیگر آن، توسط وزرا و سایر صاحبان قدرت پوشیده می‌شد که رسمی‌تر، با تزیینات بیشتر و گران‌بهاتر بود و تنها در جلسات مهم سلطنتی پوشیده می‌شد.
اما اجزای تشکیل دهنده هردوی این لباس‌ها تقریبا یکی بود. هردوی آن‌ها از کت‌های بلند، Waist Coat، شلواری شبیه به لِگ به نام Breeches، سر آستین‌های تزیینی، کراوات، دستمال گردن، کلاهی به نام Cocked Hat و گاهی کلاه گیس داشتند. ولی تفاوتی که وجود داشت، در میزان ظرافت و متریالی بود که در آن‌ها استفاده می‌شد.
ابداع نخستین کت و شلوار مدرن
با اینکه کت و شلوارهای مدرن تفاوت‌های اساسی با Court Dressها دارند، اساس این دو کاملا یکی است و این اصل در کت و شلوارهای امروزی هم رعایت می‌شود؛ این ویژگی، یک‌رنگ بودن و هماهنگی اجزای این لباس است که با وجود گذشت ۴۰۰ سال، هنوز هم تغییر نکرده.
کت و شلوار مدرن، توسط چه کسی اختراع شد و هدف او از این کار چه بود؟
در اوایل قرن ۱۹ میلادی، مردی بریتانیایی به نام Beau Brummell، انقلابی در طراحی کت و شلوار ایجاد کرد و نمونه‌های مدرن این لباس را وارد پوشاک آقایان نمود.
او کسی بود که با حذف تزیینات و اکسسوری‌های غیر ضروری از Court Dress مانند کلاه گیس، گلدوزی‌ها و زری‌دوزی‌ها و… کت و شلوارهای مدرن را ابداع کرد که دنیای پوشاک درباری و همچنین پوشاک آقایان را برای همیشه تغییر داد. کت و شلوار ابداعیِ بو برامِل، دارای دو یا سه قطعه بود که از یک پارچه تولید می‌شد و رنگ بندی و طراحی آن بسیار ساده و تیره رنگ بود که در آن زمان با وجود استایل‌هایی مانند Foppy (استایلی که تمرکز بسیار زیادی بر خوش پوشی و تجملاتی بودن پوشاک دارد)، تضاد داشت.
همچنین تا قبل از ابداع بو برامِل، پوشاک مردانه در اروپا، تاثیر بسیار زیادی از استایل سلطنتی فرانسوی می‌گرفت که پر از تزیینات بود و تعداد زیادی از اجزا و پارچه‌های گران‌قیمت در آن استفاده می‌شد. حال، کت و شلواری که توسط بو طراحی شد از یک شلوار جذب و لِگ مانند به همراه چکمه‌های چرمی و کتی ساده و بلند تشکیل می‌شد که شباهت زیادی به تاکسیدوهای امروزی داشت.
انقلاب فرانسه، و تاثیر آن بر نوع پوشش اشراف‌زدگان
اما نمی‌توان گفت که بو برامل نخستین ابداع کننده کت و شلوار ساده در پوشاک مردانه بود، انقلاب فرانسه، جنبشی بود که به سبک زندگی آریستوکرات‌ها (اشراف زادگان) اعتراض داشت و در آن زمان، پوشیدن لباس‌های گران‌بها و به رخ کشیدن بیش از حد ثروت، افراد را به زیر تیغه گیوتین می‌برد.
پس از وقوع انقلاب فرانسه، این رویکرد به وجود آمد که پوشاک و سبک زندگی حاکمان و ثروتمندان فرانسه، به سوی سادگی برود چون پدیده‌ای مانند انقلاب فرانسه، این پیام را به حزب حاکم داده بود که سبک زندگی تجملاتی دیگر قبول نیست. در پی این رویکرد، پوشاک آقایان از لوکس بودن به سادگی رسید.
حال، شخصی مثل بو برامل کسی بود که این سبک پوشش را در سرتاسر اروپا به شهرت جهانی رساند و با وجود داشتن دوستان قدرتمندی مانند پرنس جورج چهارم هم، بو برامل قادر به تاثیرگذاری بیشتری بر عموم مردم بود. کت و شلوار جدیدی که او ابداع کرده بود، از لباس شکارچیان و کارگران الهام می‌گرفت که ساده و کارآمد بود و در عین حال، جای زیادی برای برای ایجاد تغییرات داشت.
این مدل جدید از کت و شلوار که ساده و شیک بود، به سرعت میان تمام اقشار مختلف رواج یافت؛ با این تفاوت که کت و شلوار افراد ثروتمند از متریال و طراحی بهتری بهره می‌برد.
ظهور نسل جدیدی از کت و شلوار در دوران ویکتوریایی
در دوران ویکتوریایی و به اوج رسیدن انقلاب صنعتی، همه چیز در دنیا دچار دگرگونی شد. از صنایع مختلف گرفته تا صنعت مد و فشن. فشن آقایان هم در این دوره، بزرگ‌ترین تحولات را به خود دید. کت و شلوارهایی که توسط بو برامل ابداع شده بودند، راه را برای طراحان هموار ساخت ولی خود لباسی که او ابداع کرده بود، هنوز هم جای پیشرفت و اصلاح داشت.
اینجا بود که Frock Coat راه خود را به کمدهای آقایان باز کرد. این لباس که از دسته پوشاک Daytime Dressها (لباسی که جنتلمن‌ها در طول روز برای معاشرت یا کارهای رسمی می‌پوشیدند) محسوب می‌شود، یک کت بلند با رنگ بندی تیره است که طراحیِ ساده و بسیار شیکی دارد. دو مدل محبوب از کت فراک، تک دکمه و دبل‌برِست یا همان چهاردکمه رایج بود.
تا قبل از فرا‌گیری کت فراک، Daytime Dressهای آقایان همان کت و شلواری بود که بو برامل ابداع کرده بود؛ Tail Coat بلند و تک دکمه به همراه شلوار ساتن سفید و چکمه‌های بلند چرمی.
کت و شلوار بو برامل نسبت به نمونه‌های پیشین خود، ساده و بی درد سر بود ولی در دوران ویکتوریایی، تقاضا برای پوشاک ساده‌تر بیشتر شد. به همین سبب، کت فراک ابداع شد. می‌توان کفت که این لباس، با الهام از یونیفورم های سربازی آن دوران طراحی شده بود و سادگی این یونیفورم‌ها را می‌توان در کت فراک دید.
کت فراک، لباسی مرسوم برای پوشاک آقایان
در سال ۱۸۲۰ میلادی، یک برش جدید در قالب این لباس ایجاد شد که با تنگ کردن کمر آن، فرد را فیت و اسلیم نشان می‌داد و بادی شیپ شخص را شبیه به ساعت شنی می‌کرد. این قالب تا سال ۱۸۴۰ حفظ شد و در سال ۱۸۵۰، کت فراک تبدیل به لباسی مرسوم برای پوشاک آقایان انگلیسی شد.
طراحی کت فراک به گونه‌ای بود که حضور در هر مراسمی را ممکن می‌ساخت؛ از مراسم عزا گرفته تا عروسی‌ها و جلسات کاری. همچنین یکی از اشخاصی که در رواج کت فراک سهم بزرگی داشت، پرنس آلبرت بود که اکثر مواقع آن را برتن داشت و مدل دبل برِست یا چهاردکمه‌ی آن را به نام خودش ثبت کرد.
اما فراک، کت تنها مدل از کت و شلوار نبود که در دوره ویکتوریایی رایج شد؛ در اواخر قرن، Lounge Suit به عنوان لباسی برای موقعیت‌های غیر رسمی مانند ملاقات‌های دوستانه، مسافرت و حضور در مسابقات ورزشی وارد فشن آقایان شد که لباسی راحت و در عین حال شیک بود.
چرا سادگی پوشاک در انقلاب صنعتی فراگیر شد؟
شاید این سوال پیش بیاید که چرا در اوج پیشرفت اقتصادی و صنعتی، رنگ لباس‌ها تیره‌تر و طراحی آن‌ها ساده‌تر می‌شد! می‌توان گفت با وقوع انقلاب صنعتی و تاسیس کارخانه‌جات متعدد، آلودگی هوا، دود ناشی از سوخت ذغال سنگ، گل آلود بودن خیابان‌ها، پیاده روها و سایر آلودگی‌ها، پوشیدن لباس‌های روشن و تجملاتی را تبدیل به کاری پر دردسر و پرهزینه می‌کرد.
پوشیدن لباس‌های زربافت و ابریشمی که پروسه تولید پردردسری داشتند، در خیابان‌های آلوده لندن کار عاقلانه‌ای نبود و از آن‌جایی که مردم عادی توانایی کار در صنایع را بدست آورده بودند، رفت و آمد و جمعیت آن‌ها بیشتر از افراد مرفه شده بود. بنابراین، این نیاز به وجود آمده بود که اکثریت جامعه با یک شکل و شمایل در خیابان‌ها ظاهر شوند.
از طرف دیگر، انقلاب صنعتی، سیاست‌های فئودالی اروپا را به چالش جدی کشانده بود و افرادی که از اقشار کم درآمد بودند، توانایی صعود پله‌های موفقیت در صنایع را به دست آورده بودند. به عبارتی دیگر، اقتصاد، دموکراتیزه شده بود و این آزادی اقتصادی بر پوشش مردم تاثیر قابل توجهی گذاشته بود و این پدیده نیاز به استایلی داشت که کارگران و کارگزاران را در یک لباس نشان دهد.
پوشاک جدیدی که رایج شده بود، هزینه کمتری برای تولید نیاز داشت و کت و شلوارهای ترند شده، نسبت به قیمت ارزان‌تر خود، از شیک بودن استایل مردان انگلیسی کم نمی‌کرد بلکه استانداردهای شیک پوشی آقایان، توسط کت و شلوارها کاملا عوض شد و برخی اتیکت‌های بهداشتی به آن اضافی گشت؛ مانند استحمام روزانه و استفاده از عطر.
دوره افت کت فراک و ظهور مدل‌های جدیدتر کت و شلوار
با فرا رسیدن دوره ادواردین، کت فراک دیگر از مد افتاده و Morning Coat جایگزین آن شد. مورنینگ کت، کتی تک دکمه و بلند است که به بهمراه جلیقه، پیراهن، شلوار فاق بلند، کراوات و کفش‌های آکسفورد پوشیده می‌شود (کفش‌های آکسفورد با چرم ورنی تنها برای مراسم رسمی استفاده می‌شد و برای موقعیت‌های غیر رسمی، چرم ساده مرسوم بود). همچنین با این مدل از کت شلوار اکسسوری‌هایی مانند کلاه‌های Top Hat، مدال‌ها و ساعت‌های جیبی هم دیده می‌شدند.
مورنینگ کت تنها یک استایل پوشش نبود بلکه اتیکت‌های بسیار خاصی هم در این سبک دیده می‌شد. مثلا یک دستمال خاص به نام Pocket Square در جیب این لباس قرار می‌گرفت که از پارچه‌هایی مانند لینن، ابریشم یا پنبه تولید می‌شد. دستمال جیبی در پوشش آقایان کاربردهای مختلفی از قبیل پاک کردن دست و صورت از آلودگی و سایر موارد بهداشتی داشت و گاهی اوقات هم این دستمال‌ها در موارد خاص به بانوان و دیگر افراد داده می‌شدند تا نشانی از جنتلمن بودن باشد.
ساعت‌های جیبی هم در پوشش آقایانِ دوره ادواردین، نوعی اکسسوری ضروری محسوب می‌شد و بسته به وضعیت مالی افراد، این ساعت‌ها گران‌تر و زیباتر بودند.
مورنینگ کت برای تمامی آقایان
مورنینگ کت در اوایل، لباسی برای بیزنس‌من‌ها و سایر افرادی بود که زندگی مرفهی داشتند اما با گذشت کمی زمان، این کت و شلوار تبدیل به لباسی رسمی برای تمامی آقایان شد و جای کت فراک را به عنوان لباس رسمی گرفت. پیش‌تر اشاره شد که Lounge Suit در دوره ویکتوریایی، پوشاک مراسم و ملاقات‌های غیر رسمی محسوب می‌شد ولی با رواج مورنینگ کت، Lounge Suit راه خود را به بیرون از کلاب‌ها و سالن‌ها پیدا کرد.
نکته بسیار مهم این است که مورنینگ کت، اصلی‌ترین الگو برای کت و شلوارهای امروزی بودند و حتی امروزه هم در مراسم رسمی مانند میهمانیها و یادبودهای سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ورود کت و شلوار به عصر مدرن
پس از پایان جنگ جهانی اول، اکثریت آقایان کت‌های کوتاه و مدل Lounge Suit را به عنوان پوشش اصلی خود در طی روز برگزیدند که از تمام مدل‌های مذکور، راحت‌تر و تولید آن کم‌هزینه تر بود. همچنین در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی که به عنوان دوران طلایی فشن از آن یاد می‌شود، تنوع قابل توجهی به کت و شلوارها بخشیده شد.
از رنگ‌های روشن گرفته تا طرح‌هایی مانند پارچه راه راه و استفاده از اکسسوری‌های زیباتر. در این میان، مورنینگ کت که در دوران ادورادین از پوشاک روزانه محسوب می‌شد، در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی لقب فورمال یا لباس رسمی را کسب کرد و پس آن، تنها در مواقع خاص پوشیده می‌شد. همچنین کت فراک که به نظر فراموش شده بود، در دهه ۲۰ میلادی توسط مردان مسن و سنتی به نشان وفاداری به پرنس آلبرت پوشیده می‌شد.
مردان شیک پوش در دهه ۲۰
در دهه ۲۰، آیتم جدیدی به نام Oxford Bags به کت و شلوارها اضافه شد که شلواری فاق بلند، گشاد و پیلی دار بود که توسط شیک پوشان استفاده می‌شد. کت‌های رایج در این دوره هم تک دکمه یا اصطلاحا Single Breasted بودند و اگر شخصی قصد پوشیدن شیک‌ترین لباس موجود را داشت، به همراه کت تک دکمه، جلیقه چهاردکمه یا Double Breasted می‌پوشید که در آن زمان بسیار شیک و استایلیش محسوب می‌شد. یکی دیگر از ویژگی‌های کت و شلوارها در دهه ۲۰ میلادی، پهن‌تر شدن سرشانه‌ها و استفاده از اپل‌های بزرگ‌تر در کت‌ها بود.
در دهه ۳۰ میلادی، تغییراتی در برش و دوخت کت و شلوارها به وجود آمد که برخی از اشکالات موجود در مدل‌های پیشین را تصحیح می‌کرد؛ مانند تنگ شدن پاچه‌های شلوارها و آستین کت‌ها. اما مهم‌ترین اتفاق این بود که مدلی به نام Stroller Suit ترند شد که کت و شلوارها را از حالت کاملا رسمی درمی‌آورد و این لباس را تبدیل به طوری که در هر مکانی، قابل استفاده بود. Stroller Suit در اصل همان Lounge Suit است که در رنگ بندی تیره تولید و دراماکن عمومی پوشیده می‌شد.
کت و شلوارها پس از جنگ جهانی دوم
شاید بتوان گفت که جنگ جهانی دوم، تاثیرگذارترین واقعه در تاریخ مدرن بشریت باشد که آثار آن، تقریبا در همه چیز دیده می‌شود. پوشاک و صنعت مد و فشن در اروپا، ضربه‌های متعددی از این جنگ خورده بود که با پایان یافتن آن، این فرصت به وجود آمد تا پروسه احیای این صنعت را آغاز شود.
رویکردی که پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد، شباهت زیادی با انقلاب فرانسه داشت. با دموکراتیزه شدن اقتصاد، پوشاک بار دیگر به سمت سادگی رفت اما این بار سادگی لباس‌ها ماندگار شد و تا امروز، این رویکرد همچنان رایج است. کت و شلوارها در این دوره فرم نهایی خود را پیدا کردند و تا دهه‌های آینده، مدل‌های این لباس تغییرات اندکی به خود دید.
تغییرات قابل توجه در این لباس بیشتر در تغییر اندازه‌ها، میزان و متریال پارچه، رنگ بندی و برش‌ها دیده می‌شود؛ مثلا کوچک یا بزرگ شدن اپُل‌ها در دهه‌های مختلف یا تغییرات در یقه‌های کت‌ها. اما تاثیرگذارترین عامل در تولید و دوخت کت و شلوارها، کمبود پارچه و سهمیه بندی آن در دوران جنگ بود که باعث کمرنگ شدن برخی از مدل‌های این لباس مانند کت دبل‌برست یا چهاردکمه شد که پارچه بیشتری نسبت به کت‌های تک دکمه نیاز داشت. اما در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، با ترند شدن Gray Flannel Suit کت‌های دبل برست به پوشاک آقایان بازگشت که در آن دوران، شیک‌ترین کت و شلوار موجود بود.
تغییرات جزئی در کت و شلوارها بعد از جنگ جهانی
در دهه‌های پس از جنگ جهانی، به نظر می‌رسد که تغییرات ایجاد شده در کت و شلوارها، جزئی هستند و آن سطح از تغییراتی که در قرون ۱۸،۱۹ و ۲۰ ایجاد شدند، دیده نمی‌شوند. دلیل آن به وجود آمدن یک مدل واحد از کت و شلوار در دوره ادواردین است که یک چارچوب برای طراحی و تولید این لباس مشخص می‌کرد.
در طی دهه‌ها، تغییرات بر روی همین قالب و طبق این چارچوب ایجاد می‌شدند و تا امروز، صنعت مد به قالبی واحد از کت و شلوار ارجاع می‌کند. پس از جنگ جهانی دوم کلیت تغییرات کت و شلوارها را در پهن و باریک شدن سرشانه‌ها، کوتاه یا بلند شدن فاق‌ها و کت‌ها، استفاده از اکسسوری‌های مدرن، تنگ و گشاد شدن اجزای پوشاک و… خلاصه می‌شود.
اما در دنیای کت و شلوارها، قالب یک چیز است و در چارچوب این قالب، استایل‌های بسیار جالبی پدید می‌آیند که یکی از آن‌ها لا ساپه در آفریقا است. یکی دیگر از مدل‌های محبوب کت و شلوار، Nehru Jacket است که توسط هندی‌ها ابداع و در میان کشورهای آسیای شرقی محبوبیت زیادی پیدا کرد.
نِهرو، کتی بلند بود که یقه ماندارین یا یقه دیپلمات را به دنیای کت و شلوارها معرفی کرد که میان کمونیست‌ها و کشورهای مسلمان، محبوبیت زیادی به دست آورد. همچنین نِهرو با پارچه‌های مرسوم و مخصوص کت و شلوارهای رسمی تولید و توسط رهبران کشورهای کمونیست و هند پوشیده می‌شد.
می‌توان گفت که کت و شلوار، از دسته پوشاکی است که مسیر طولانی و هیجان‌انگیزی را در دنیای فشن طی نموده است. نکته بسیار مهمی که جذابیت زیادی به این لباس می‌دهد، این است که کت و شلوار از روز اول تا کنون، پوشاکی بود که به اشخاص کاریزما و پرستیژ می‌بخشید.
دلیل این ویژگی را می‌توان در ریشه‌ی اصلی این پوشاک یافت؛ لباس فرم دربارهای سلطنتی بریتانیا و فرانسه، و لباس رسمی سربازها و ژنرال‌های با پرستیژ ارتش‌های اروپایی، همگی کت و شلوار بودند که با پدیدار شدن دموکراسی، این پرستیژ و کاریزما به دنیای بیزنس ورود کرد و تبدیل به لباس رسمی حرفه‌ای‌ها، سیاست‌مداران، بیزنس‌من‌ها و جنتلمن‌ها شد.
شاید از برخی افراد بشنوید که کت و شلوار رو به افول است و یا دارد “از مد میافتد” اما این حرف از حقیقت فرسخ‌ها فاصله دارد. کت و شلوار لباسی ماندگار در تاریخ بشریت است و شاید در میان سایر پوشاک، بیشترین طول عمر را دارد. می‌توانید با خیال راحت باور داشته باشید که کت و شلوار هیچگاه از مد نخواهد افتاد بلکه با گذشت دهه‌ها، تنها پیشرفت خواهد
انجام می‌دهد. می‌توان گفت که قاره، مهد پوشاک با کیفیت و سبک‌های مختلف پوشش است. خاستگاه برخی از برترین برندهایی که سالهاست فعالیت می‌کنند همین قاره می‌باشد و روشن است که اروپا در طول تاریخ، همیشه استانداردهای طراحی و پوشیدن لباس را تعیین می‌کرد.
سیر تکامل پوشاک اروپایی داستان بسیار جالبی دارد که یکی از آن‌ها، داستان ورود کت و شلوار به پوشاک اروپایی است. در این مطلب به چگونگی و دلیل ابداع این لباس می‌پردازیم و سیر تکامل آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
شایان وهاب‌زاده