جامه پوش: لباس کمونیست‌ها بنابر مکانی که زندگی می‌کنند و فرهنگ مردم آن کشور تعریف می‌شود. مردمان اروپای شرقی و روسیه که زمانی اتحاد جماهیر شوروی را تشکیل می‌دادند لباسی بر مبنای فرهنگ خودشان داشتند و نوع پوشش آن‌ها با مدل و سبک لباسی که چینی‌ها می‌پوشند کاملاً متفاوت بود. البته المانی که در مورد سبک لباس کمونیست‌ها یکی است، سادگی و بدون اکسسوری و یا تزیینات جالب توجه بودن آن‌هاست.
در این مطلب می‌خواهیم به سراغ تاریخچه لباس پوشیدن کمونیست‌ها در چین برویم. کشوری که هنوز هم با گذشت 100 سال از ورود کمونیست به آن با همان ایدئولوژی پیش می‌رود. ایدئولوژی‌ای که حکومت چین با آن تأسیس شد با حکومتی که هم‌اکنون برقرار است تغییراتی داشته است. این تغییرات تنها به نوع کشورداری و قوانین آن مربوط نیست بلکه تا سبک و نوع پوشش هم پیش رفته و در آن هم تغییراتی به وجود آمده است. ما را در این مطلب همراهی کنید تا اطلاعات جالبی را با شما به اشتراک بگذاریم.
تونیک؛ لباس کمونیست‌های چین
در تاریخ لباس چین که نظر می‌اندازیم، برای قرن‌های متمادی چین و سبک لباس پوشیدن مردم این کشور با سایر نقاط جهان جدا شده بود. البته بعضی از چینی‌ها از قرن بیستم شروع به پوشیدن لباس‌های غربی کردند، اما اکثر قریب به اتفاق آن‌ها سبک لباس پوشیدن سنتی را ترجیح می‌دادند. منظور از سبک لباس پوشیدن غربی در میان طبقات بالا شامل لباس‌های شب پرزرق و برق، مدل‌های مختلف لباس‌های سنتی و جواهرات بود.
زمانی که در سال 1949 کمونیست‌ها در چین به قدرت رسیدند، نوعی استایل کمونیستی را برای خود برگزیدند که هیچ تفاوت جنسیتی در آن نبود و آن‌ها به این موضوع افتخار می‌کردند. عکس‌های تاریخی که از رهبران کمونیست‌ها در اوایل دهه 1940 موجود است نشان می‌دهد استایل کمونیستی آن‌ها شامل تونیک‌هایی به سبک نظامی یا به تعبیر دیگری، پیراهن‌های ساده، شلوار و کلاه‌های پارچه‌ای بوده است. این لباس‌ها همان‌هایی بودند که این افراد با به دست گرفتن کنترل کشور در اواخر همان دهه، مدل و سبک آن را برای توده‌ی مردم در نظر گرفتند.
لباس زنان چینی در دوران کمونیست‌ها
در تاریخ لباس زنان کمونیست تفاوتی با لباس مردان کمونیست دیده نمی‌شود. در دهه‌ی 1950 لباس کمونیستی که زنان چینی ملزم به استفاده از آن بودند، لباس‌هایی خنثی به دور از هرگونه جنسیت بود. لباس‌ها شامل شلوار و کت‌های کوتاه تا روی باسن بودند. آن‌ها با کمربندی ساده و پارچه‌ای از همان جنس شلوار و کت، قسمت فوقانی لباس را از پایین آن جدا می‌کردند. رنگ لباس زنان کمونیست اغلب خاکستری، قهوه‌ای، آبی و یا خاکی بود. این کت‌ها بدون مدل و یا اکسسوری خاصی طراحی می‌شدند و دکمه‌هایی که در قسمت جلوی لباس در نظر گرفته شده بودند تا بالا بسته می‌شدند.
تنها تفاوتی که در لباس آن‌ها دیده می‌شد در مدل یقه و جیب بود که به این وسیله مدل‌ها را از هم متمایز می‌کرد. جیب‌های بزرگی که بر روی کت‌ها در نظر گرفته شده بودند به نوعی کار کیف دستی را انجام می‌دادند و نیاز زنان را برای به دست گرفتن کیف برطرف می‌کردند. مدل موی آن‌ها مدل باب کوتاه بود که به خاطر صافی بیش از اندازه‌ی موهای‌شان تنها تزیینی که برای آن استفاده می‌کردند، یک سنجاق ساده کنار پیشانی بود. در واقع این مدل مو تنها ترندی بود که در میان زنان قابل انتخاب و استفاده بود.
در دهه‌های قبل از 1949، مردم شانگهای استایلی نزدیک به مردم غرب را برگزیده بودند و در عمل نشان می‌دادند که دوست دارند سبکی متفاوت از لباس‌های چینی به تن کنند. اما در آن سال‌ها جنگ بر سر قدرت و ایدئولوژی‌های تازه میان سران کشور شروع شده بود و در انتها منجر به پیروزی کمونیست‌ها شد که در ادامه افکار کمونیستی در میان توده‌ی مردم رواج یافت و تغییر سبک لباس پوشیدن مردم به سبک لباس کمونیستی هم از تبعات تغییرات در چین بود.
انقلاب کمونیستی چین و تبعات آن
انقلاب چین به رهبری کمونیست‌ها در سال 1949 که بعد از انقلاب روسیه اتفاق افتاده بود، یک تحول اجتماعی و هم‌چنین سیاسی بزرگ بود. درست است اتفاقی که در چین روی داده بود از تبعات انقلاب روسیه بود اما در عمل و در طی سالیان، دولتمردان چینی نشان دادند که رویه‌ای مجزا از آن‌چه در شوروی می‌گذرد در پیش دارند. آن‌ها نمی‌خواستند یکی دیگر از استان‌های شوروی به شمار بیایند. اما از آن‌جایی که اتفاقاتی که در آغاز این انقلاب روی داد در ادامه‌ی انقلاب روسیه بود پس خیلی از دنباله‌روی‌ها از شوروی طبیعی بود.
تأثیر شوروی بر سبک لباس کمونیست چینی
در دهه‌ی اول حکومت کمونیست‌ها در چین (1949_1959) و از آن‌جایی که این کشور هنوز نتوانسته بود به صورت مستقل بر روی فرهنگ و طرز تفکر مردم کار کند و خط‌مشی مشخصی هم نداشت، شوروی تأثیر زیادی بر اقتصاد، هنر، صنعت و فرهنگ چینی داشت. دولتمردان چینی از کارشناسان روسی برای آموزش دانشجویان به دانشگاه‌ها و کالج‌ها دعوت کردند. هنرمندان شوروی در آکادمی مرکزی هنرهای زیبا در پکن تدریس می‌کردند و هنرمندانی را در زمینه‌ی تکنیک‌های نقاشی رئالیستی سوسیالیستی آموزش می‌دادند.
زبان روسی، مارکسیسم و لنینیسم از دروس اجباری بودند و مهارت‌های زبان روسی جایگاه اجتماعی فرد را افزایش می‌داد. لباس نیز مانند عناصری که نام برده شد تحت نفوذ شوروی قرار گرفت و طرز تفکر کمونیستی بر روی سبک پوشش مردم این کشور هم اثرگذار بود. در واقع به طور ناگهانی و در یک شب، سبک زندگی و پوشش مردم حتی در دورافتاده‌ترین روستاهای چین به سبک لباس کمونیستی تغییر کرد. زمانی که نیروهای کمونیست در شهرها مستقر شدند، افرادی را به عنوان مدیر فرستادند تا برای کارگران صنایع مختلف، لباس فرم صادر کنند.
درست است که سبک لباس کارگران در همه‌جای دنیا شبیه هم است اما در تاریخ لباس کمونیستی، ماجرا طور دیگری تعربف شده است. لباس کمونیستی کارگران و تکنسین‌‌های کارخانه‌ها از پارچه‌های نخی آبی رنگ، با فرمی مشابه یونیفورم نظامی سبز رنگ که یک سبک استاندارد بود، درست شده بود. کارگران اداری و دفتری همین مدل لباس را به رنگ خاکستری به تن می‌کردند. در لباس‌ها هیچ خط‌کشی جنسیتی وجود نداشت و لباس مردان و زنان عیناً مشابه هم بودند. مدتی نگذشت که با تسلط کامل کمونیست‌ها بر کشور، مدهای آن‌ها هم در میان مردم به خوبی جا افتاد.
موضوع جالب توجه در تاریخ لباس کمونیستی این است؛ بدون این‌که هیچ دستوری در این زمینه صادر شود، مردم به خوبی درک کرده بودند شیک پوشیدن با وطن‌پرستی در تضاد است. پارچه‌های پنبه‌ای آبی یا خاکستری، لباس‌هایی بودند که افراد در سرمای زمستان هم به تن می‌کردند و از پوشیدن و استفاده از پارچه‌های گران‌قیمت منع می‌شدند. کت و شلوارهای سبک غربی تقریباً یک شبه ناپدید شدند و کت شلوارهای چینی خاکستری جایگزین آن‌ها شدند. زنان جوراب‌های ابریشمی و کفش‌های پاشنه بلند خود را کنار گذاشتند و در عوض زشت‌ترین لباس‌های خود را پوشیدند. این در حالی بود که تا چندی قبل مردم چین تنها از پارچه‌های ابریشمی و کتان برای لباس‌های‌شان استفاده می‌کردند و از پوشیدن لباس‌های پشمی به شدت متنفر بودند. دلیلش هم این بود که لباس‌های پشمی متعلق به گله‌داران کوه‌های شمالی و عشایر بود و در مقابل، آن‌ها خود را مردمی متمدن می‌دانستند.
استایل کمونیستی زنان را از آرایش و یا استفاده از جواهرات منع کرده بود و اگر کسی از قوانین پیروی نمی‌کرد و یا سر باز می‌زد، می‌توانست منتظر توبیخ عمومی و یا سخنرانی یکی از مقامات محلی حزب کمونیست باشد.
تاریخ کمونیستی نشان می‌دهد که به مرور و با گذشت چند سال، چینی‌ها بسیار تلاش می‌کردند تحت‌تأثیر کشور بزرگ کمونیست دیگر، یعنی شوروی قرار نگیرند اما در بسیاری از موارد از جمله سبک لباس کمونیستی این تأثیر گریزناپذیر بود. کت شلوار زنان به نام کت شلوار لنین، برگرفته از لباس لنین، رهبر حزب کمونیست شوروی بود. لباسی که ترکیبی از کت و شلوار با یقه‌ی بزرگ روکش‌دار، دکمه‌هایی که در یک طرف لباس تعبیه شده بود و جیب بزرگ بود.
اما بزرگ‌ترین تأثیر از لباس را رهبر حزب کمونیست چین، مائو تسه تونگ گرفته بود. مائو از اولین روزهای قدرتش، تأثیر مهم لباس را برای ارائه‌ی یک هویت ملی مشترک تشخیص داد. کت بدون برش و ساده‌ی او با چهار جیب که شمایلی شبیه به استایل کمونیستی کارگری تداعی می‌کرد، لباس مورد علاقه‌ی او بود. این لباس به لباس غالب مردان و زنان چینی، در دهه‌ی 1950 تا 1970 تبدیل شد. این سبک از لباس در غرب به «لباس مائو» شهرت دارد و مدتی در میان رادیکال‌های سیاسی غرب و اروپا مورد توجه قرار گرفت.
کت شلوار مائو، رئیس حزب کمونیست چین
کت شلواری که به نام کت شلوار مائو معروف است را چه کسی طراحی کرد؟ آیا این طراحی از رهبر حزب یعنی شخص مائو نشأت گرفته است؟
گفته‌ها و شنیده‌هایی که از مائو به جای مانده او را رهبری مناسب هرکاری بدانند، قطعاً یک طراح لباس نمی‌دانند. زمان استفاده از کت شلوار مائو مربوط به قبل از زمانی است که او به عنوان رهبر حزب کمونیست چین قدرت را به دست بگیرد برمی‌گردد. در تاریخ لباس کمونیستی، این لباس به نام کت شلوار ژونگشان Zhongshan نامیده می‌شود که اولین‌بار توسط رئیس جمهوری جدید چین، سان یات سن در سال 1912 پوشیده شد. او اولین رئیس جمهور چین بعد از برچیده شدن سلسله‌ی چینگ (1644-1911) در چین بود.
منبع الهام کت شلوار مائو
سان sun به خیاطی به نام Huang Longsheng دستور داد تا لباس رسمی حکومت نوپایش را طراحی کند. لباس‌هایی که به عنوان منبع الهام این کت شلوار نام برده می‌شوند، یونیفورم نظامی آلمانی‌ها، یونیفورم دانشجویان ژاپنی و کت و شلوار غربی هستند. نقل قول‌های زیادی در مورد خیاطی که رئیس جمهور به او سفارش لباس داد مطرح است. بنابراین چهره‌ی او یک چهره‌ی کامل نیست. برخی از گزارش‌ها او را یکی از مردم اهل چین می‌دانند و برخی دیگر او را یک مهاجر چینی که به ویتنام مهاجرت کرده بود می‌دانند. می‌گویند این مهاجر چینی فروشگاهی در ویتنام تأسیس کرده بود که توسط سان حمایت می‌شد.
جدا از این‌که هوانگ چه کسی بوده است، افسانه‌ای پیرامون طراحی این کت شلوار کمونیستی وجود دارد. این افسانه اصرار دارد چهار جیبی که بر روی کت این استایل کمونیستی طراحی شده، بیان‌گر چهار اصل اساسی ذکر شده در “آی چینگ” کتاب حکمت چینی‌هاست: درستی، عدالت، صداقت و احساس شرم (وجدان). اما در مورد پنج دکمه‌ای که بر روی کت دوخته شده است: این پنج دکمه تفکیک قوای پنجگانه‌ی جمهوری یعنی حکومت، قانون‌گذاری، قلمرو حکومت، بازرسی و نظارت هستند. سه دکمه‌ای که بر سر آستین‌های این کت هست هم نشانه‌ی سه اصل برای مردم، یعنی ملی‌گرایی، دموکراسی و رفاه است. تمام موضوعات و المان‌هایی که مطرح شد تنها از یک طراحی ظریف و کلاسیک برمی‌آید. شاید هم این‌ها تنها تشابهاتی هستند که از کتاب حکمت چینی‌ها به کت سان نسبت داده شده‌اند.
درست است که کت شلوار کمونیستی مائو یک سبک بود و تغییرات خاصی در آن وجود نداشت اما وقتی به عکس‌های تاریخی قدیمی نگاه می‌کنیم تفاوت میان استایل کمونیستی رهبران و قشر کارگر به خوبی مشهود است. لباس‌های کمونیستی رهبران و کارگران کاملاً یک شکل هستند اما در واقع وقتی یک رهبر در کنار یک کارگر ایستاده باشد شما به خوبی سمت هر کدام از آن‌ها را تشخیص می‌دهید. فکر می‌کنید علت این موضوع چیست؟
آیا تفاوت لباس‌ها نشان‌دهنده‌ی ساختار اجتماعی چین در آن دوران است؟
لباس کمونیستی کودکان چینی
لباس کمونیستی کودکان چینی لباس فرمی مانند کت شلوار مائو نبود اما سبکی که بر تن آن‌ها پوشیده می‌شد، نشان‌دهنده‌ی وفاداری سیاسی و دلبستگی به رهبر و افکار کمونیستی بود. از نشانه‌های خاصی که در استایل کمونیستی کودکان به کار می‌رفت، استفاده از روسری قرمز گره خورده دور گردن بود. روسری قرمز در آن دوران برای کودکان نشان از پیشگام بودن آن‌ها داشت. لباس‌های دختران شامل یک پیراهن اغلب سفید رنگ که از پارچه‌ی مواد مصنوعی بافته می‌شد و نه از پنبه‌ی گران‌قیمت، به همراه یک سارافون سرمه‌ای یا رنگ‌های دیگر تیره بود.
تمایز مهم در این لباس‌ها همان روسری قرمز رنگ گره خورده به دور گردن بود. در مورد استایل کمونیستی پسران هم در تاریخ لباس کمونیستی، بلوز شلوار با همان روسری گرده خورده به دور گردن عکس‌هایی موجود است. اما چرا قرمز؟
روسری قرمز از نمادهای پرچم کمونیست‌ها به رنگ خون شهدای این ایدئولوژی است. این نماد برای اولین‌بار در یک راه‌پیمایی برای مائو تسه تونگ، در میدان تیان‌آن‌من، در سال 1961 روز ملی چین استفاده شد.
ژیفو سبکی از لباس کمونیستی برای جوانان
در طول دهه‌های (1950_1970) اکثر مردان مسن از سبک کت شلوار کمونیستی مائو استفاده می‌کردند. این در حالی بود که جوانان سبک جدیدتری که در یونیفورم‌های نظامی استفاده می‌شد و ژیفو نام داشت را بیشتر دوست داشتند. تفاوت این دو نوع کت شلوار در مدل جیب‌های بالایی و پایینی آن‌ها بود. در مدل مائو جیب‌های کت بر روی لباس دوخته شده بودند اما در مدل ژیفو جیب تنها با یک در جیب مشخص بود و نمایی نداشت. البته از دید غربی‌ها این دو مدل تفاوت چندانی باهم نداشتند.
به دلیل این‌که لباس همه‌ی افراد به یک شکل بود تنها راهی که در لباس نظامی می‌توانستند یک افسر را از سرباز تشخیص دهند در مدل جیب‌های آن‌ها بود. از سال 1966 به بعد، یونیفورم سربازان دارای دو جیب در قسمت بالای کت بود و یونیفورم افسران دو جیب در بالا و دو جیب در پایین داشتند.
در زمان حکومت کمونیست‌ها، فقر در میان مردم به شدت زیاد بود و تهیه‌ی پارچه به سختی صورت می‌گرفت، بنابراین مردم نمی‌توانستند در مورد استایل و سبک پوشش خود غیر از آن‌چه که حکومت به آن‌ها دیکته می‌کرد، انتخابی داشته باشند. به مرور زمان و تغییر سیاست‌های چین، لباس‌های کمونیست‌ها جایگاه خود را از دست دادند و سبک پوشش آن‌ها کلاً دگرگون شد.
منبع:depts.washington.edu