جامه پوش: ریسندگی دستی شکل قدیمی تاباندن الیاف به دور هم برای تشکیل نخ است که می توان از آن برای ساخت لباس و اقلام مختلف استفاده کرد. هزاران سال است که نخ با استفاده از دست و با کمک ابزارهایی ساده، ریسیده می شود. در قرون وسطی چرخ ریسندگی ابداع گردید که باعث آسانتر شدن فرآیند ریسندگی نخ شد. امروزه هنوز هم برخی افراد مشغول ریسندگی دستی نخ و سایر الیاف هستند. اگر دوست دارید بیشتر با تاریخچه ریسندگی دستی و تفاوت آن با ریسندگی صنعتی آشنا شوید.
اگر کمی به عقب برگردید؛ به راحتی متوجه می شوید که ریسیدن الیاف به دور هم برای ساخت نخ، بیش از ۱۰ هزار سال قدمت دارد. دهه ها قبل افراد از سر ناچاری به ریسندگی دستی روی می آوردند و این کار برای آنها جنبه تفریحی نداشت. قبل تر، کار نساجی و تولید پارچه بر دوش بردگان بود، و آنها لباس ها و ملحفه های لینن نخبگان و طبقه بالای جامعه را با این روش تولید می کردند. کارگران برای تولید رشته های نخ، دوک ها و ماشین های بافندگی را برای انجام این کار خسته کننده به کار می گرفتند.
هر چند به گفته پروفسور جان استایلز (John Styles) این یک کار حرفه ای در آن زمان بوده است؛ اما مورخان با عقیده او موافق نیستند. به نظر آنها این حرفه به عنوان یک شغل غیرحرفه ای طبقه بندی می شده است که عمدتاً سهم افراد فقیر و عامی جامعه بوده و بیشتر زن های طبقه پایین اجتماع به آن مشغول بوده اند. اما مرور زمان، همه چیز را تغییر داده است.
مقایسه ریسندگی دستی با ریسندگی صنعتی
همانطور که تاریخ نیز اشاره می کند؛ ریسندگی در گذشته با دست انجام می شده و یک ضرورت محسوب می گردیده است. این کار خسته کننده تقریباً در تمام خانواده های یک جامعه انجام می شده است. از این رو هر خانه ای مجهز به دستگاه ها و ابزار لازم برای ریسندگی بوده است. در ضمن هر کاری که به نحوی با ریسندگی ارتباط داشته، از پرورش حیوانات به منظور پشم چینی گرفته تا پرورش محصولاتی مانند پنبه و ابریشم در چین، یک کار خانوادگی بوده است که همه خانواده به آن مبادرت داشته اند.
این کار بسیار طولانی، سخت و خسته کننده به شمار می رفت؛ زیرا اعضای خانواده باید کار تولید پارچه را از همان ابتدا شروع می کردند. در واقع قبل از ظهور ریسندگی صنعتی که کار خانواده ها را بسیار آسان کرد؛ این تنها راه ساخت پتو و اقلامی از این دست بوده است. ریسندگی صنعتی به زمان بسیار کمتری نیاز داشت. به تدریج کارخانه ها، پارچه ها را با سرعت بسیار بیشتر تولید کردند و همین باعث شد که محصولات آنها بسیار مقرون به صرفه تر و اقتصادی تر باشد. اما همچنان کیفیت کار کسانی که به ریسندگی خانگی ادامه دادند بالاتر بود.
مواد اولیه
اگر می خواهید ریسندگی دستی را به عنوان یک سرگرمی امتحان کنید و قصد دارید آثار دستی زیبا و ماندگاری بسازید، به چند وسیله نیاز دارید. برای شروع به یک دوک نخ ریسی دستی مثل Drop Spindle و مقداری پشم یا ابریشم نیاز خواهید داشت. در ضمن می توان در ریسندگی دستی از مواد دیگری چون پنبه، پشم آلپاکا، پشم آنگورا و الیاف موهر نیز استفاده کرد. اما تصمیم در مورد انتخاب مواد اولیه، باید در همان مراحل اولیه نخ ریسی گرفته شود؛ زیرا باید تصمیم بگیرید که پنبه و پشم را از کجا تهیه کنید. شاید مجبور شوید خودتان پشم گوسفندها را بچینید. در ضمن باید به بافت الیاف به یکدیگر توجه داشته باشید؛ زیرا برای دستیابی به محصول نهایی، باید سه مرحله را پشت سر بگذارید: حلاجی دستی، کاردینگ دستی و نخ ریسی.
قبل از استفاده از دوک های دستی اولیه، از نخ ریس ها استفاده می شد و هر دوک روش خود را برای کشیدن نخ یا الیاف در فرآیند ریسندگی داشت. وقتی صحبت از نخ ریسی به میان می آید؛ می توان گفت که این هنر قرن هاست که وجود دارد. چرخ نخ ریسی نیز دستگاه دیگری است که در تولید نخ مورد استفاده قرار می گیرد؛ این دستگاه در اواخر قرون وسطی به وجود آمد و در وهله اول در اروپا به کار گرفته می شد.
چرخ نخ ریسی مدرن
نخ ریسی نسبت به زمانی که افراد ابزارهای پیشرفته و خاصی در اختیار نداشتند بسیار تغییر کرده است. در جامعه امروز و هنر ریسندگی مدرن، نخ ریس ها به انواع چرخ های نخ ریسی مدرن دسترسی دارند. خود چرخ های نخ ریسی نیز به دستگاه های مناسب برای مبتدیان و حرفه ای ها تقسیم بندی می شوند. این بدان معنی است که اگر شما یک فرد تازه کار هستید؛ باید در ابتدا بر روی چرخ ریسندگی ساکسون کار کنید و بعد از اینکه تجربه و مهارت لازم را کسب کردید، می توانید از چرخ های نخ ریسی بزرگ بهره بگیرید.
در دوران مدرن، ریسندگی دستی به معنی یادگیری روش های مختلف مرتبط با ریسندگی است. این روش ها به شیوه های کشیدن نخ در خلال فرآیند ریسندگی اشاره دارند. شما به عنوان یک مبتدی با روش هایی مانند کشش طولانی (Long Draw)، تاباندن پشم و ریسندگی تاخورده آشنا خواهید شد. بدون شک در مورد چند لا کردن نیز چیزهایی فرا خواهید گرفت. چند لا کردن چیزی نیست جز پیچاندن یا تاباندن دو یا چند رشته الیاف به هم. در اصطلاح ریسندگی به رشته های دوتایی، تاب S می گویند؛ در حالی که رشته های تک لایه، به تاب Z معروف هستند.
یکی دیگر از جنبه های نخ ریسی که باید از قبل در مورد آن تصمیم بگیرید، چربی مربوط به ریسندگی است؛ این به الیاف پشمی مربوط می شود که دارای چربی طبیعی هستند. شما باید در اینجا تصمیم بگیرید که آیا می خواهید الیاف پشم را قبل از ریسندگی بشویید و تمیز کنید و یا اینکه قصد دارید آن را به بعد از عملیات نخ ریسی موکول نمایید. اما توصیه می شود که اگر قصد دارید با نخ های ظریف و نازک کار کنید؛ بهتر است چربی طبیعی الیاف را در خلال فرآیند نخ ریسی نگیرید. لانولین موجود در پشم طبیعی ممکن است باعث کثیف و چرب شدن دست های شما در خلال فرآیند ریسندگی شود؛ اما همین لانولین دست هایتان را بسیار نرم و لطیف می کند.