پای‌پوش از آغاز تاکنون

جامه پوش: در طراحی هر المانی، دانستن پیشینه آن موضوع اهمیت دارد. یک طراح کفش باید بداند که این المان پوششی از کجا آمده، چه طور ساخته‌شده و در طول تاریخ چه تغییراتی روی آن انجام‌شده است.

در متن ذیل بررسی‌شده که نخستین کفش در دنیا چه بوده، از چه چیز ساخته‌ شده و چه پیشرفت‌هایی روی کفش انجام‌شده است. روش مورداستفاده در این تحقیق به‌صورت توصیفی و تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و مروری بوده است و نتیجه آن درنهایت می‌تواند یک منبع جامع و یک دست در تاریخ کفش اروپا باشد.

امروزه دنیای مد پر از شگفتی و طراحی‌های خلاقانه است. یکی از المان‌های پوششی بسیار پرمصرف هم در ظاهر افراد و هم در سلامتی آن‌ها کفش است.

کفش‌ها فقط برای پوشاندن پا و پیاده‌روی نیستند، آن‌ها سرنخ‌هایی از وضعیت اجتماعی مصرف‌کنندگان و بسیاری موارد دیگر هستند. با مطالعه گذشته و تجزیه آثار به‌جامانده می‌توان دریافت که بسیاری از اجزای کفش‌های مدرن از گذشته وجود داشته‌اند و فقط فرآیند تکمیل را طی کرده و پیشرفت کرده‌اند.

تمام آثار تصویری به‌جامانده از گذشته مانند نقاشی‌های غاری 5000 ساله در اسپانیا و آثار باستانی در یونان و مصر و … که در موزه‌های سراسر دنیا نگه‌داری می‌شوند؛ نشان‌دهنده تاریخ طولانی پای‌پوش‌ها است. همواره دانش گذشته شما را به طراح بهتری تبدیل می‌کند.

همان‌طور که گفته شد بهترین مکان برای اطلاع از گذشته موزه‌ها و آثار به‌جامانده است. یکی از موزه‌هایی که مجموعه کفش‌های تاریخی را جمع‌آوری کرده و نگه‌داری می‌کند موزه ویکتوریا و آلبرت (Victoria & Albert ) و مجسمه‌ رومی است و کفش بسیار قدیمی که در غاری در ارمنستان پیدا شده است.

وجود کفش به دوره ماقبل تاریخ برمی‌گردد. نتایج باستان‌شناسی محققان نشان می‌دهد از زمانی که ساختار انگشت پای انسان شروع به تغییر کرد، حدود 40000 سال قبل بشر پاهای خود را با چیزی می‌پوشانده است.

نخستین کفش به‌جامانده در تاریخ مربوط به 9500 سال پیش است که در سال 1938 توسط لوتر کریسمن باستان‌شناس و استاد دانشگاه اورگن در مرکز شهر اورگن پیداشده است.

این پای‌پوش کفشی تخت است که از چندین چوب نی در هم بافته‌شده درست شده است. وجود این کفش اثبات‌کننده این است که بشر میراثی طولانی در استفاده مواد و نوآوری و طراحی دارد.

نخستین کفش چرم به‌جامانده از گذشته مربوط به 5000 سال پیش است که از غاری در ارمنستان کشف‌شده است. بشر آن زمان با توجه به عقل خود و داشته‌هایش سعی در ساخت کفشی راحت داشته است. این کفش پیداشده از پوست حیوانات درست‌شده است. انسان آن زمان با ابزار ابتدایی خود پوست حیوان را به‌صورت چرم درآورده و با آن پا را قالب می‌گرفتند و سپس جهت راحت بودن کفش درون آن را با کاه و یونجه پر می‌کردند.

قرن 14:

یکی از کفش‌هایی که در قرن 14 متداول و محبوب بود کفش پولین بود. این کفش در لهستان و در زمان سلطنت ریچارد دوم ساخته شده است، این کفش‌ها دارای نوک بسیار تیز و بلند بودند. نوک این کفش‌ها گاهی به حدی بلند بوده است که شخص برای راحت راه رفتن نوک آن را با زنجیرهای طلا یا نقره به زانو وصل می‌کردند.

در تاریخ آمده در نبرد نیکوپولیس در سال 1396 میلادی زمان جنگ بین عثمانی‌ها و ارتش صلیبیان اروپایی نیروهای فرانسوی برای عقب‌نشینی سریع مجبور شدند نوک کفش‌های خود را قطع کنند.

از حفاری‌های شمال قلعه بینارد در شمال رودخانه تایمز لندن پولین زرد رنگی پیداشده که از ظاهر این کفش این‌طور برمی‌آید که متعلق به یک خانواده سلطنتی در قرن 14 است. این کفش‌ها در موزه لندن نگه‌داری می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• تولد یک برند، نایک؛ مربی‌ای که تولیدکننده کفش‌ورزشی شد
• آدیداس؛ کفشی که برای پیمودن جهان طراحی شد
• آگهی‌های قدیمی کفشی که ملی بود

امروزه با مطالعه و بررسی این سبک کفش‌ها درمی‌یابیم که هیچ دلیل منطقی برای این نوک‌های بلند و تیز این کفش‌ها به‌جز پیروی از مد نیست. ری کاواکوبا طراح معروف ژاپنی در کالکشن بهار 2015 خود از کفش‌هایی با الهام از پولین ها استفاده کرده است.

یکی دیگر از کفش‌هایی که در قرن 14 طراحی شد و تا اواخر قرن 18 و 19 میلادی مورداستفاده قرار می‌گرفت پتنزها بودند. این کفش‌ها درواقع کاوری برای کفش‌های گران‌بهای ساتن و ابریشم در برابر کثیفی خیابان‌ها بوده که آن را روی کفش اصلی این کفش‌ها از یک کفی و بندی تشکیل‌شده که آن را روی کفش می‌بستند و می‌پوشیدند.

کفی آنها ممکن بود از جنس آهن، چوب و یا چرم باشد. این کفش‌ها در قرن‌های مختلف استفاده می‌شده و بسته به فرم کفش شکل‌های مختلفی داشته است.

قرن 15:

جالب‌ترین کفشی که در قرن 15 طراحی شد کفش‌های سرگردی بود که نخستین بار برای کودکان خاندان سلطنتی بریتانیا ساخته‌شده است. سرگرد این کفش‌ها بر اساس فرم پای کودکان و راحتی آن‌ها برای راه رفتن بوده است. کفش‌هایی در لندن پیداشده که 600 سال قدمت دارد و جنس روی آن از چرم و کفی آن از آهن است. کفش‌های طبی امروزه الهام گرفته‌شده از ساختار آن کفش است.

قرن 16:

با نگاهی به کفش‌های قرن 16 درمی‌یابیم که سبک‌های عجیب امروزی خیلی هم جدید نیستند و از آن زمان وجود داشته‌اند. در آن دوره زنان علاقه داشتن که بلندتر به نظر برسند به همین دلیل کفش‌های پاشنه‌بلند می‌پوشیدند که به آن چوپین می گفتند گاه بلندی این کفش‌ها به 50 سانتی‌متر می‌رسید، این کفش‌ها در میان زنان ونیزی بسیار محبوب بوده است .

ایده این کفش‌های پاشنه‌بلند در ابتدا برای جلوگیری از کثیف شدن لباس بلند و پر از حجم خانم‌ها هنگام عبور از خیابان‌های پر از خاک و کثیفی بود؛ اما به‌مرور این ایده از حالت کاربردی خارج‌شده و جنبه فانتزی به خود گرفته است.

بسیاری از کفش‌های آوانگارد امروزی الهام گرفته از این چوپین های قرن 16 است.

قرن 17:

در اواسط قرن 17 در انگلستان مردم به‌خصوص اشراف‌زادگان بسیار به تجملات اهمیت می‌دادند. این تجملات در طراحی کفش نیز واردشده و کفش‌های پر زرق‌وبرقی آن دوره استفاده می‌شد که سر آن مربع بوده است. سر مربع این کفش‌ها حالت شاخ یا نیش داشته است به همان دلیل به آن‌ها کفش‌های فورکد می‌گفتند.

این کفش‌ها هم مورداستفاده مردان و هم مورداستفاده زنان بوده. جنس رویه این کفش‌ها از ابریشم بوده تزئینات آن از نخ نقره و نخ ابریشم بوده است. کفی آن تیز از چوب ساخته می‌شده است. این کفش‌ها را بیشتر در داخل خانه مورداستفاده قرار می‌دادند.

قرن 18:

همان‌طور که گفته شد از قرن 17 اهمیت به تجملات زیاد بوده و این مسئله در قرن 18 بسیار اوج گرفت. برخلاف امروزه که چرم متریالی گران‌قیمت است درگذشته این جنس امروز گران برای افراد معمولی جامعه بوده و افراد سطح بالای جامعه از کفش‌های پاشنه‌بلند جنس ابریشم و ساتن استفاده می‌کردند. روی این کفش‌ها مملو از تزئینات و رودوزی‌های گران‌بها بوده است.

تجمل‌گرایی در کفش‌های داخل خانه مردان و زنان هم بسیار دیده می‌شده است. کفش‌هایی که مردان در داخل خانه استفاده می‌کردند؛ کفش‌های کمی گشاد با پاشنه بلند و پهن بوده است. جنس این کفش‌ها از ابریشم بوده و روی آن با نخ ابریشم و نقره طرح‌هایی بافته می‌شده است.

علاوه بر مردان زنان نیز در داخل منزل از کفش‌هایی بسیار مجلل استفاده می‌کردند که از جنس مخمل بوده و پاشنه‌ آن حالت گرد داشته است. این کفش در آن دوره بسیار جذاب بوده و نخستین بار توسط مادام دوپومپادور معشوقه لوئیس ایک وی پادشاه فرانسوی مورد استفاده قرار گرفته و بعدازآن میان اشراف‌زادگان متداول شد.

از زمانی که چالز دوم در انگلستان به سلطنت رسید تحولاتی در دنیای مد به وجود آمد و نوعی کفش ابریشمی با تزئینات فراوان و پاشنه قرمز از فرانسه به انگلستان آمد.

این کفش‌ها در ابتدا فقط مختص اشراف‌زادگان بوده است اما به‌مرور در تمام سطح جامعه اروپایی این کفش‌ها مورداستفاده قرار می‌گرفت. با شروع انقلاب فرانسه در قرن 18 مردان و زنان تجمل‌گرایی را کنار گذاشته و پوشیدن کفش پاشنه‌بلند را رها کردند.

این روند تا اواسط قرن 19 که دوباره کفش پاشنه‌بلند روی کارآمد ادامه داشت. یکی از ابداعات فروشندگان فرانسوی برای نشان دادن محصولات خود در ویترین مغازه‌ها و یا انتقال مدل‌های خود به مکان‌های مختلف درست کردن کفش‌های مینیاتوری بوده است.

این کفش‌های نمونه‌های دقیق و کوچک‌شده از مدل‌های اصلی بوده و آن‌ها را از جنس ابریشم و چوب می‌ساختند. این کفش‌ها حداکثر 9 سانتی‌متر ارتفاع و 10 سانتی‌متر عرض داشته‌اند.

در اواخر قرن 18 اروپا تحت تأثیر هنر شرق بوده و این تأثیر در هنر کفش سازی هم نمود داشته است. سازندگان فرانسوی و انگلیسی کفش‌ها را با سبک شرقی درست می‌کردند. نوک این کفش‌ها مقداری به سمت بالا بوده و دارای پاشنه‌ای بوده که به آن پاشنه ایتالیایی می‌گفتند. جنس این کفش‌ها از ابریشم، چرم و چوب بوده است. در ساخت این کفش‌ها از کفش‌های چینی به نام کامسکتچا الهام گرفته بودند.

در اواخر قرن 18 به‌طور دقیق در سال‌های 1780 تا 1790 قبل از انقلاب فرانسه نوعی کفش در انگلستان ساخته و متداول شد که از جنس چرم بوده پاشنه‌کوتاه داشته‌اند و این کفش‌ها نسبت به کفش‌های پیشین بسیار مقاوم‌تر و کارآمدتر بوده است اما همچنان برای محافظت این کفش‌ها از پتنزها استفاده می‌شده است.

قرن 19:

در قرن 19 تحولی در صنعت کفش سازی انگلستان با تأسیس کارخانه کلارک به وجود آمد. این کارخانه در سال 1825. نخستین کفشی که آن‌ها ساختند؛ کفشی تخت از جنس پوست توسط 2 برادر به نام‌های سایرس و جیمز تأسیس شد.

تا قبل از سال 1830 تفاوتی میان راست و چپ کفش‌ها وجود نداشت و هر 2 به یک شکل ساخته می‌شدند. برای نخستین بار در این سال یک سازنده فرانسوی روشی ابداع کرد تا تفاوتی ظاهری میان راست و چپ کفش ایجاد کند؛ او این کار را با لیبل هایی که کف کفش‌ها می‌چسباند ایجاد کرد. گوش برای پای چپ و درویت برای پای راست بود. این روش آن‌قدر در بازاریابی آن زمان جذاب بود که خیلی از کشورها آن را کپی کردند.

بعد از انقلاب فرانسه مردم دیگر علاقه‌ای به تجملات نداشتند؛ اما کفش‌هایی در آن دوره وجود داشت که جزئی از فرم لباس دادگاه‌های انگلستان بود. این کفش‌ها از جنس چرم، کتان و یا ابریشم بوده که تنها تزئینات آن‌یک سگگ فلزی بوده است. این کفش‌ها نسبت به کفش‌های گذشته سخت‌تر بوده و رنگی تیره‌تر داشته. سرگرد، پاشنه‌کوتاه، رنگ تیره و حداقل تزئینات آن همگی اثرات انقلاب فرانسه در دنیای مد بود.

در سال 1837 جی اسپارکز هال که برای ملکه ویکتوریا کفش می‌ساخت؛ کفشی طراحی کرد و ساخت که به بوت الاستیکی شهرت داشته است. این بوت ها از جنس چرم و پلاستیک و ابریشم بوده و ویژگی بارز این کفش‌ها استفاده راحت آن هنگام پوشیدن و درآوردن علی‌رغم نداشتن بند و دکمه بوده است.

یکی از به‌مرورزمان تأثیرات انقلاب فرانسه کمرنگ شد و تزئینات دوباره به لباس‌ها و کفش‌ها برگشت.

معروف‌ترین کفش‌های قرن 19 کفشی به نام رزت بوده است. این کفش‌ها با سر مربع و پاشنه‌های پهنش بین اساس طرح این کفش‌ها از قرن 17 وجود داشته است اما در قرن 19 بسیار مورد زنان بسیار محبوب بوده است توجه قرار گرفت. جنس این کفش‌ها از ابریشم و مخمل بوده و دارای تزئیناتی به شکل رز و اغلب از جنس طلا، نقره و ابریشم بوده است. کفش‌های رزت مورداستفاده متمولین جامعه و اشراف‌زادگان بوده است.

قرن 20:

قرن 20 دوره‌ بازگشت کفش‌های پاشنه‌بلند بود. در اواخر قرن 19 از سال 1890 کفش‌های پاشنه‌کوتاهی که تا آن زمان استفاده می‌شد کم‌کم محبوبیت خود را از دست دادند. در قرن 20 شاهد تغییر سبک زندگی زنان هستیم. یکی از کفش‌های بسیار محبوب آن زمان که باعث تحول در دنیای مد شد؛ کفشی قرمزرنگ با پاشنه‌های بلند است که ساختاری محکم‌تر و جدیدتر نسبت به کفش‌های گذشته دارد. جنس روی این کفش از چرم و ساتن و کفی آن از چوب و فلز بوده است.

سال 1910 دوره پوشیدن لباس معقول بوده است. در این دوره قوانینی برای پوشیدن کفش‌های پاشنه‌بلند وضع شد. طبق این قانون اگر زنان لباسی کوتاه می‌پوشیدند باید کفشی با پاشنه‌ای حداقل 5 سانتی‌متر و حداکثر 7.5 سانتی‌متر می‌پوشیدند.

بعد از جنگ جهانی اول در انگلستان مردم تلاش می‌کردند تا آثار رعب و وحشت و خرابی را از شهر و خود پاک کنند و ظاهر خود را عوض کنند؛ در این میان مد به کمک مردم آمد تا خود را سرگرم مسئله‌ای روح‌بخش و زیبا کنند. در این میان مردان تمایل داشتند که ظاهری شیک و مد روز داشته باشند و رو به پوشیدن کفش‌هایی با طرح خاص و شیک آوردند. از ویژگی‌های این کفش‌ها تزئینات خاص و طرح 2 رنگ آن بوده و به دلیل تزئینات چهارخانه روی آن به کفش لیس آپ آکسفورد معروف بوده است. این کفش‌ها امروزه دوباره موردتوجه قرارگرفته است.

یکی از طراحان خلاق قرن 20 که سبکی از خود به‌جای گذاشت سالواتور فراگامو ایتالیایی بوده است. از ویژگی‌های او این بوده که از مواد غیرمعمول در آن زمان مثل پوست کانگورو، پوست کورکوردیل و پوست ماهی کفش درست می‌کرده است. او کسی بود که افقی جدید در ساخت و طراحی کفش به وجود آورد.

یکی دیگر از خلاقیت‌های سالواتور فراگامو استفاده از چوپ پنبه در ساخت کفش بوده است. الهام‌بخش او برای این کار کمبود مواد خام در ایتالیای فاشیست آن زمان بوده است. یک جفت کفش انگلیسی مربوط به سال 1938 که پاشنه آن از چوب‌پنبه درست‌شده است نشان‌دهنده بازتاب گسترده خلاقیت فراگامو است.

بعد از گذشت نزدیک به یک قرن این کفش‌ها دوباره موردتوجه قرارگرفته است.

یکی از کفش‌هایی که از قرن 20 بسیار موردتوجه قرار گرفت کفش‌های لوفر بوده است که از آن زمان تاکنون هم چنان مورداستفاده است و طرح‌های گوناگونی از آن ساخته و استفاده می‌شود. این طرح اولین بار توسط خانه مد گوچی در سال 1953 طراحی و ساخته شد. این کفش در دهه 1980 نماد ثروت و خوش‌پوشی بوده است و در تمام مراسم‌های رسمی استفاده می‌شده است.

کفش‌های کلاسیک پاشنه‌بلندی که امروزه اغلب زنان از آن استفاده می‌کنند؛ اولین بار توسط خانه مد دیور در سال 1950 در پاریس ساخته شد. چاقوهای مبارزه سیسیلی الهام‌بخش پاشنه‌های بلند و تیز این کفش‌ها است.

قرن 20 پر از نوآوری و خلاقیت‌های ماندگار در صنعت مد است. یکی دیگر از این نوآوری‌ها مربوط به خانواده کفش ساز بیرکنستاک است. آن‌ها از سال 1774 در این صنعت مشغول به کار بودند اما در سال 1964 کارل بیرکنستاک با نوآوری خود بسیار مطرح شد. این کفش ساز آلمانی با هدف راحتی و کابرد بیشتر و با نگاهی به جنبش هیپی‌ها صندل‌هایی را طراحی کرد که بنیان‌گذار صندل‌های طبی امروزی است.

قرن 21:

با شروع قرن 21 دنیای مد پر از طرح‌های آوانگارد و خلاقانه شد و طراحان با طراحان با نوآوری صفحه‌ای جدید در دنیای مد باز کردند. استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا در دنیای مد از ویژگی‌های بارز قرن 21 است.

یکی از بهترین طراحان کفش در دنیا در قرن 21 کریستین لوبوتان است؛ کسی که با خلاقیت و امضای منحصربه‌فرد خود بیشتر بازار دنیا را در اختیار خود قرار داده است.

به هر روی با بررسی‌های انجام‌شده در طول تاریخ درمی‌یابیم که انسان همیشه میل به زیبایی و تنوع‌طلبی دارد و در هر دوره و زمانی با توجه به دانش و مواد در اختیار خود سعی بر خلق چیزهای نو دارد.

از قرن 14 تا اوایل قرن 18 یعنی تا قبل از انقلاب فرانسه تجمل‌گرایی در میان مردم بسیار زیاد بود و عناصر گران‌بها در پوشش خود استفاده می‌کردند. در آن زمان کفش‌ها از ساتن و ابریشم با تزئینات طلا و نقره بوده است و مردان و زنان برای پوشش کفش‌های گران‌بهای خورد هنگام رفت‌وآمد در خیابان‌ها کفش خاصی به نام پتنز استفاده می‌کردند که به‌نوعی کاور کفش‌ها بود.

برخلاف امروزه که چرم یک ماده خام گران‌بها برای کفش است در آن زمان چرم برای افراد سطح پایین جامعه بوده است؛ اما بعد از انقلاب فرانسه در قرن 18 تجمل‌گرایی و تزئینات افراطی کفش‌ها از بین رفت و این روند تا اواسط قرن 19 ادامه داشت. قرن 19 و 20 شروع تحولاتی در صنعت کفش سازی بود و از این زمان به بعد کفش‌ها علاوه بر زیبایی کارایی بیشتری نیز داشتند و ازاین‌رو جنس کفش‌ها بیشتر از چرم شدند.

نوآوری‌هایی که در قرن 20 در صنعت کفش سازی انجام شد پایه‌گذار بسیاری از طرح‌های آوانگارد و سورئال امروزی است؛ و در انتها در دوره حاضر یعنی قرن 21 شاهد طرح‌های شگفت‌انگیز کفش‌ها و درهم‌آمیختگی خارق‌العاده‌ هنر و تکنولوژی هستیم.