گذار تاریخی در صنعت نساجی ازبکستان

جامه پوش: ازبکستان کشوری در آسیای مرکزی است که به خاطر میراث فرهنگی غنی و هنرهای سنتی نساجی خود شناخته شده است. بخش نساجی در ازبکستان سهم قابل توجهی در اقتصاد این کشور دارد و طبق شواهد تاریخی، پنبه از قرن پنجم یا ششم در ازبکستان کنونی کشت می‌شده است و دوران طلایی در کشت پنبه و تولید نساجی به دوران شوروی باز می گردد.

نساجی ازبکستان

از جمله سرمایه گذاری‌های مهم در حوزه نساجی ازبکستان می‌توان به حضور و فعالیت شرکت ژاپنی (YKK) فعال در زمینه تولید لوازم نساجی، تعهد بانک توسعه آسیایی برای توسعه صنعت نساجی ازبکستان برای سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، فعالیت موسسه کره ای تکنولوژی صنعتی (Kitech) برای توسعه سیستمی‌ برای تربیت و آموزش نیروهای ماهر در حوزه صنعت نساجی ازبکستان، راه اندازی شعبه ازبکستان شرکت سوئیسی ریتل برای تولید تجهیزات شانه‌های نساجی، پروژه ۱۵ میلیون دلاری ساخت تکنو پارک نساجی با مشارکت کره جنوبی و فعالیت شرکت نساجی آمودر در شهر ترمذ (Amudar Textile) با مشارکت انگلیس با سرمایه ای بالغ بر ۱۳ میلیون دلار اشاره کرد. کشورهای چین، ترکیه، سوئیس، آلمان، کره جنوبی، ژاپن، آمریکا و هند از جمله سرمایه گذاران خارجی درحوزه نساجی ازبکستان به شمار می روند.

صنعت نساجی در ازبکستان پتانسیل بالایی دارد اما تاکنون محقق نشده است. مزیت های رقابتی قابل توجهی در بازارهای داخلی و بین المللی از طریق در اختیار داشتن مواد اولیه داخلی دارد. پتانسیل بالای توسعه صنعت نساجی در واقع می تواند یکی از نقاط رشد کل اقتصاد ملی باشد. عوامل فرصت عبارتند از گسترش روندهای مد جدید از طریق منابع جهانی، تولید با انطباق خریدار، رشد احتمالی بازار کشورهای مستقل مشترک المنافع با پتانسیل بالا، ورود به همکاری اقتصادی اوراسیا و مقررات ایالات متحده آمریکا در مورد صادرات چین.

تهدیدها هم شامل سیاست‌های زیست‌محیطی و تقویت مسئولیت‌های اجتماعی در کشورهای پیشرفته، تبعیت فنی توسط کشورهای پیشرفته، و تجاوز به بازار با قیمت متوسط تا پایین از سوی چین و ویتنام است. علاوه بر این اشکالات صنعت نساجی ازبکستان شامل پایه ضعیف آن برای الیاف شیمیایی که با توجه به گرایش اخیر به سمت منسوجات کاربردی در بازار جهانی ضروری است و پایه تولید نسبتاً کم فناوری و منسوخ آن با تمرکز بر صادرات کالاهای ارزان است.

از دیگر مسائل نیز می توان به ضعف در محیط لجستیکی از نظر مدت و هزینه به دلیل موقعیت داخلی آن، کنترل دولت و عدم همکاری شعب، کمبود آب و نرخ پایین مکانیزاسیون در صنعت پنبه اشاره کرد. با وجود اینکه صنعت عمدتاً به طور گسترده در حال توسعه است و در حال حاضر بیش از ۷۵۰۰ بنگاه در ازبکستان فعالیت می کنند، اما به طور متوسط ۶۰-۷۰٪ ظرفیت های تولیدی با ظرفیت کامل کار می کند که یکی از دلایل اصلی این امر کمبود سرمایه در گردش است.

سیاست دولت ازبکستان در بخش نساجی

سیاست دولت در اولویت صادرات الیاف پنبه، همراه با به حداقل رساندن فرآوری آن و صادرات محصولات آماده، به دلیل بی ثباتی قیمت های جهانی الیاف پنبه، به ویژه در دوره های کاهش شدید قیمت، خطرات قابل توجهی را برای اقتصاد ملی به دنبال دارد. تامین کنندگان نساجی و پوشاک از ازبکستان دارای مزایا و معایبی در بازار هستند. مزیت اصلی آنها وجود پایگاه مواد خام در ازبکستان به ویژه پنبه با کیفیت بالا است که فرصتی برای توسعه و گسترش بیشتر تولید نساجی می دهد. این امر منجر به نوسازی تجهیزات صنعت نساجی و تشویق تولیدکنندگان به تولید کالاهای نهایی درجه یک با استفاده از پنبه محلی شده است.

از جمله اقدامات دولت میتوان به ایجاد آژانس توسعه صادرات زیر نظر وزارت سرمایه گذاری و تجارت خارجی جمهوری ازبکستان اشاره کرد که وظایف آژانس شامل اجرای برنامه ” Made in Uzbekistan” برای تبلیغ برندها و کالاهای داخلی در خارج از کشور از طریق هلدینگ نمایشگاه های ملی، علاوه بر این آژانس انواع مختلفی از کمک‌ها را به سازمان‌های صادرکننده ارائه می‌کند: پشتیبانی اطلاعاتی و مشاوره ای، خدمات حقوقی، کمک های مالی، بازاریابی و همچنین در امور مالیاتی و اداره گمرک، قیمت گذاری، اجرای استانداردسازی و صدور گواهینامه بین المللی سیستم ها، کمک در یافتن خریداران و دیگر پشتیبانی ها.

بر اساس گزارش منتشر شده توسط کمیته آمار، این کشور در سه ماهه اول سال ۲۰۲۱ به ارزش ۶۳۷.۷ میلیون دلار محصولات نساجی به ۵۴ کشور صادر کرده است که ۱۷۴.۹ میلیون دلار بیشتر از صادرات کشور در مدت مشابه در سال ۲۰۲۰ است. این کشور در سال ۲۰۲۰ کالاهای نساجی به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار به ۷۰ کشور خارجی صادر کرده بود.
برای حمایت از صنعت نساجی و پوشاک رییس جمهور ازبکستان شوکت میرضیایف فرمانی ابلاغ کرد که فرصت های گسترده ای را برای صادرات باز کرد. بر اساس این قطعنامه، تولید کنندگان پروژه های سرمایه گذاری مصوب شده در سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ و همچنین تامین سرمایه در گردش بنگاه های پوشاک و بافتنی نساجی از محل خطوط اعتباری تامین می کنند.

صندوق بازسازی و توسعه جمهوری ازبکستان به مبلغ ۳۰۰ دلار میلیون، وام از بانک های تجاری، وجوه استقراضی از موسسات مالی بین المللی و خطوط ازاعتبار بانک های خارجی برای صنایع نساجی و پوشاک را تامین می نماید و به منظور اطمینان از یک افزایش حجم صادرات انجمن صادراتیUzbektextilprom را ترتیب داد. این ستاد پشتیبانی که شامل کارکنان و همچنین نمایندگان منطقه ای انجمن است در صادرات محصولات نساجی داخلی، مطالعه وبررسی انجام داده و به حل مشکلات موجود کمک می کنند. برای افزایش رقابت پذیری محصولات نساجی داخلی در بازارهای سنتی و آینده ساز اقداماتی در حال انجام است که می توان به کاهش عوارض گمرکی به ۵-۱۸٪ مطابق با تجربه کشورهای اتحادیه اروپا، ترکیه، چین، کره جنوبی، تاجیکستان و ترکمنستان اشاره کرد.

صادرات نساجی ازبکستان

قرار است صادرات محصولات نساجی تا سال ۲۰۲۵ به ۷ میلیارد دلار افزایش یابد. این در حالی است که ازبکستان در دهه گذشته رشد اقتصادی بالایی را به ثبت رسانده است که بخشی از آن ناشی از رشد تجارت خارجی و تغییر ساختار صادرات بوده است. بر اساس گزارش منتشر شده توسط کمیته آمار ازبکستان، این کشور در سه ماهه اول سال ۲۰۲۱ به ارزش ۶۳۷.۷ میلیون دلار محصولات نساجی به ۵۴ کشور صادر کرده است.

۱۷۴.۹ میلیون دلار بیشتر از صادرات کشور در مدت مشابه در سال ۲۰۲۰ است. این کشور در سال ۲۰۲۰ کالاهای نساجی به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار به ۷۰ کشور خارجی صادر کرده بود. در این راستا، مفاهیم مربوطه برای توسعه شتابان صنعت نساجی و پوشاک و لباس بافتنی برای دوره ۲۰۱۹-۲۰۲۵ توسعه یافته است.

این کشور تولید انواع جدیدی از کالاها (نخ مخلوط، نخ پنبه مرسریزه، مخلوط پارچه، منسوجات فنی)، با تقویت همکاری با صنایع شیمیایی و مهندسی مکانیک و جهت گیری تدریجی به تولید محصولات رقابتی با فناوری پیشرفته که مطابق با منسوجات با ارزش افزوده بین المللی است را از سال ۲۰۱۹ در دستور کار خود قرارداده است.

امروزه انواع جدیدی از محصولات همانند نخ های فشرده، پارچه، لباس، منسوجات خانگی، نخ های ملانژ، منسوجات فنی به بیش از ۶۰ کشور جهان صادر شده است که در ساختار صادرات، سهم کالاهای با ارزش افزوده بالا در کل حجم صادرات بیش از ۵۰ درصد بوده است با در نظر گرفتن تقاضای ثابت و رو به رشد برای محصولات پنبه داخلی در بازار کامودیتی ها، کار برای جستجو توسعه جغرافیای صادرات محصول، در حال انجام است و بازارهای فروش جایگزین اتحادیه اروپا وآمریکا وآسیای جنوب شرقی عبارتند از: السالوادور، فیلیپین، مراکش، کرواسی، کویت، اسرائیل، کنیا، کانادا، کلمبیا، عربستان سعودی که فرصت بی نظیری برای صنعت از نظر گسترش دامنه است.

هدف اصلی اجرای این استراتژی افزایش حجم تولیدات نساجی است. برای دستیابی به این هدف افزایش تولید صنعتی در دوره ۲۰۱۹-۲۰۲۵ ۳.۸ برابر، پارچه تمام شده ۳.۰ برابر، پارچه های بافتنی ۳.۱ برایر، پوشاک و لباس بافتنی ۵.۳ برابر، جوراب بافی ۱.۶ برابر خواهد گشت.