فاستونی ای مقدم بر دیگران
جامه پوش: در ۲۷ تیر ۱۳۳۷ ، با تلاش عبدالله مقدم، عامل اصلی توسعۀ نظرآباد کارخانجات نساجی مقدم تأسیس شد. این کارخانه با مساحت ده هکتار، نخستین تولیدکننده فاستونی به روش جدید در ایران بود که تولید خود را در سال ۱۳۳۹ با کمک کارشناسان ایتالیایی و متخصصان ایرانی آغاز کرد.
کارخانۀ مقدم در سال ۱۳۴۰ به صورت آزمایشی شروع به کار کرد و از سال ۱۳۴۲ رسماً افتتاح شد. همزمان با شروع کار کارخانه و احداث واحدهای مسکونی برای کارگران در بخش‌های مختلف شهر، تعداد زیادی از کارگران در شهر ساکن شدند.
این کارخانه به دلیل سابقه و اعتبار بالا در بازار به عنوان یکی از کارخانجات شاخص در زمینۀ بافت فاستونی شناخته شده و در شمار صادرکنندگان این محصول در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ بوده است.
افتتاح کارخانه مقدم، 1340
در زمان افتتاح کارخانجات مقدم جدیدترین ماشین‌آلات بافندگی پارچه پشمی که در کمتر کارخانه‌ای درجهان نظیر داشت نصب شده بود. برای آنکه پارچه‌های پشمی لباسی ساخت کارخانجات پشمبافی مقدم با بهترین پارچه‌های پشمی ساخت خارج از کشور برابری کند عالی‌ترین پشم مرینوس استرالیائی وارد و مصرف می‌شده است. آخرین و جدیدترین طرح‌های پارچه توسط مؤسسات معروف تهیه کننده نقشه پارچه برای کارخانجات مقدم فرستاده می‌شده است.
پارچه‌های مقدم قبل از آنکه از کارخانه خارج شود و بدست مصرف‌کننده برسد یازده بار کنترل شده تا هیچگونه عیب و نقصی نداشته باشند. در این کارخانجات دستگاه چاپ پارچه کم نظیری نصب شده بودکه در آن زمان فقط سه دستگاه نظیر آن در کارخانجات دیگر جهان مشغول کار بوده‌اند. بهترین متخصصین خارجی برای تهیه عالی‌ترین پارچه پشمی لباسی در کارخانجات مقدم مشغول شدند.
روز تاریخی
روز بیست و سوم آبان ماه در تاریخ کارخانجات مقدم جاویدان خواهد ماند و تا روزی که این کارخانه پا برجاست روز بیست و سوم آبان روز پر ارزشی خواهد بود و با خطوط طلائی بر سر در کارخانه نصب خواهد شد. جنب و جوشی که روز سه‌شنبه ۲۳/۰۸/۱۳۴۰ در کارخانه دیده می‌شد تدارک همین روز تاریخی بود. همه چیز آماده بود ساختمانهای مختلف کارخانه با چلچراغ‌های رنگین به طرز زیبائی تزئین شده بود پرچم‌های سه رنگ ایران در گوشه و کنار با وزش باد شکوه خاصی به محوطه کارخانه بخشیده بود.
محوطه کارخانه با فرش های‌گران‌بها مفروش شده و کارکنان قسمتهای مختلف هر کدام در سر کار خود حاضر بودند. عبدالله مقدم و سایر رؤسای کارخانه آخرین پیش‌بینی‌های لازم را هم به عمل آوردند تا مراسم هر چه بهتر برگزار شود. همه چیز آماده بود. مدعوین که بیشتر صاحبان بانک‌ها و بازرگانان و صاحبان صنایع بودند به تدریج وارد کارخانه می‌شدند و از طرف اعضای هیات مدیره کارخانجات مقدم مورد استقبال قرار می‌گرفتند.
عبدالله مقدم گزارش کامل کارخانه را به استحضار مدعوین می‌رساند:
منت خدای را سزد که توفیق ارزانی داشت تا این کارخانه در سه سال قبل ساختمان آن شروع و اینک آماده بهره‌برداری و افتتاح گردد. این کارخانه که با راهنمائی و کمک‌های ذی قیمت اولیاء امور پایه‌گذاری گردیده از جدیدترین و کامل‌ترین کارخانه‌های نساجی پشمی است. مساحتی که برای کارخانه و خانه‌های مهندسین و کارگران و سایر امور اجتماعی تخصیص داده شده بالغ بر۸۵۰ هزار متر مربع است تا کنون بغیر از کارخانه دوازده دستگاه خانه متخصصین و نودوهشت دستگاه خانه‌های کارگری دبستان و دبیرستان حمام، بهداری و زمین ورزش ساخته شده و تمام ساختمان‌ها دارای برق و لوله‌کشی می‌باشد.
ماشین‌آلات کارخانه عبارت از دو هزار دوک ریسندگی، چهل‌وچهار دستگاه بافندگی و ماشین‌آلات کافی برای تکمیل پارچه پشمی همچنین ماشین‌آلات لازم برای رنگ و چاپ پارچه ابریشمی و دوهزار و صد کیلووات برق، دوازده تن بخار و تعمیر خانه مجهزی که احتیاجات کارخانه را مرتفع می‌نماید. محصول سالیانه پارچه پشمی بالغ بر پانصد هزار متر و منسوجات ابریشمی حدود پنج میلیون متر است که ارزش تقریبی آنها چهارصد میلیون ریال می‌باشد و از لحاظ مرغوبیت مورد توجه مصرف‌کنندگان قرار گرفته و در نوع خود با بهترین اجناس خارجی برابری می‌کند.
تعداد کارگران برای سه نوبت کار ۶۷۲ نفر میباشند و از آنجائی که ۹۸ دستگاه ساختمانهای موجود کفاف سکونت همه آن ها را نمی‌دهد رفت و آمد بقیه به قراء اطراف بوسیله اتوبوس‌های اختصاصی انجام می‌گیرد و طبق برنامه پیش‌بینی شده در نظر است همه ساله تعدادی خانه کارگری ساخته شود تا تمام کارگران در این منازل ساکن و از زندگی مرفهی بهره‌ور گردند.
حقوق پرداختی ماهیانه به کارگران حدود سه میلیون ریال است و علاوه بر اینکه از مزایای قانون کار و بیمه‌های اجتماعی برخوردارند روزانه یک وعده غذای گرم به آنان داده می‌شود. حسابداری کارخانه برابر با آخرین روش حسابداری صنعتی بوده که مورد تأیید متخصصین وزارت صنایع و معادن قرار گرفته است. هیئت مدیره لازم می‌داند از اولیاء امور دولت بخصوص صنایع و معادن و بانک ملی ایران که برای ایجاد این کارخانه کمال مساعدت و همراهی را نموده‌اند سپاسگزاری خود را بعرض برساند. ضمنا” از مهندسین و متخصصینی که در تهیه طرح کارخانه و ساختمان و سایر امور آن نظارت و دخالت داشته‌اند قدردانی می نماید.
معرفی اعضای هیئت مدیره
پس از اتمام گزارش مقدم، رئیس هیئت مدیره کارخانجات پشمی و ابریشمی مقدم اعضای هیئت مدیره و رؤسا و مهندسان ایرانی و ایتالیائی کارخانه را معرفی نمود: کاظم توکلیان، محمدتقی اتفاق، علی‌اصغر توکلیان، غلامرضا اکمل، هاشم اتفاق، علی توکلیان، ناصر اتفاق، مصطفی مقدم، مهندس برونلو، مهندس گزینی، مهندس کمپانی و مهندس ریسل این افراد بودند. پس از معرفی بازدید آغاز گردید.
آغاز بازدید
نخستین قسمتی که مورد بازدید قرار گرفت قسمت شستشو و گل‌زنی و تکمیل پارچه‌های ابریشمی طبیعی و ابریشم مصنوعی بود.
هنگام بازدید از این قسمت توسط مهندس کمپانی به استحضار رسید که در این قسمت مواد خام از خارج تهیه می‌شود و بعد از گرفتن آهار و سفیدگری گل زدن تکمیل شده و پس از بسته‌بندی به بازار عرضه می‌شود.
ماشین کم نظیر چاپ
در قسمت گل‌زنی یک ماشین کم نظیر بنام «دو وینا» که در آن زمان فقط سه ماشین دیگر نظیر آن در کارخانجات نساجی جهان مشغول کار بود، مورد بازدید قرار گرفت. این ماشین به طریقه خاصی و با استفاده از غلطک مخصوص پارچه را رنگ می‌کرد و مزیت آن بود که از هر نقشه بیش از دوهزار متر تولید نمی‌کرد و به علت کم شدن قطر غلطک هر هزار متر اول با هزار متر بعدی از نظر فرم نقشه با هم فرق داشت، بنابراین یک توپ صد متری از پارچه‌ای که با این دستگاه چاپ شده گوئی که یک نقشه دارد باز هر قواره پارچه آن با قواره بعدی تفاوت دارد. به این ترتیب اگر کسی یک قواره از این پارچه می‌خرید می‌توانست مطمئن باشد که نقشه پارچه خریداری او با نقشه پارچه دومین خرید از همان توپ فرق دارد و پارچه‌ای که وی خریداری کرده منحصر بفرد است.
قسمت برق و بخار
در این قسمت عنوان شد، قدرت تولید برق کارخانه ۲۱۰۰۰ هزار کیلووات است و می‌تواند احتیاجات کارخانه را به خوبی تامین کند. بعد قسمت دیگ‌های بخار کارخانه از نظر گذشته و در اینجا عنوان شد فشار موجود در هر دیگ ۱۲ اتمسفر است و هر دیگ تا ۱۵ اتمسفر فشار امتحان شده است.
قسمت پشمبافی
در قسمت پشمبافی آقای هاشم اتفاق یکی از مدیران، توضیحات لازم را ارئه دادند. و عنوان شد که کارخانه برای تهیه پارچه پشمی بهترین نوع پشم مرینوس استرالیائی را وارد کرده و مصرف می‌کند. چون پشم ایران یکنواخت و استاندارد شده نیست و از طرف دیگر خشن است قابل مصرف برای پارچه‌های پشمی مرغوب که در این کارخانه بافته می‌شود نیست.
قسمت ریسندگی
در قسمت ریسندگی چون ماشین‌آلات کارخانه از آخرین مدل‌های ماشین‌های ریسندگی انتخاب شده بود و زیر نظر متخصصین از آن ها استفاده می‌شد از حداکثر راندمان ماشین‌ها و نیروی کارگر استفاده شده بنابراین احتیاج به کارگر زیاد نبود.
قسمت بافندگی
در این قسمت در خصوص طرز کار ماشین‌ها و میزان محصول آن ها توضیحات لازم داده شد و عنوان شد که در آتیه نزدیکی وسایل تکمیلی نصب شده و جمله ساخت ایران در حاشیه پارچه‌ها بافته خواهد شد.
قسمت رفو
در قسمت رفو عده زیادی از دختران مشغول کار بودند و زیر نظر متخصصین فن که از ایتالیا استخدام شده بودند تحت تعلیم قرار گرفته بودند. با کار کردن دختران و پسران روستائیان این قریه درآمد خانواده کشاورز به میزان زیادی افزایش یافته بود و موجب ترقی سطح زندگی آن ها گردیده بود. به طوری که درآمد یک خانواده کشاورز در این منطقه از سه هزار تومان در سال به دوازده هزار تومان افزایش یافته بود و همه زندگی مرفه و راحتی داشتند.
قسمت تکمیل پارچه
در قسمت تکمیل، پارچه یازده بار کنترل می‌شد تا هیچ گونه عیب و نقصی نداشته باشد. ماشین‌آلاتی که در این قسمت نصب شده بودند از مدرن‌ترین ماشین‌آلات نوع خود در جهان بودند. و برای پیشرفت کار مخصوصاً در زمینه تهیه بهترین پارچه‌های پشمی که با مرغوبترین پارچه‌های پشمی جهان رقابت کند دائماً با اروپا و آمریکا در تماس بوده تا چنان چه دستگاه جدیدی به بازار آمد فوراً تهیه شود تا محصول تولیدی مطابق با محصول بهترین و بزرگترین کارخانجات پشمبافی اروپا و آمریکا تهیه و به بازار عرضه شود. در زمان افتتاح، کارخانه دارای ماشین‌آلات بود که حتی در کمتر کارخانه اروپائی و امریکائی نظیر آن دیده می‌شد.
وضع کارگران
پنج متخصص ورزیده ایتالیائی برای قسمتهای ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، کنترل پارچه و تکمیل استخدام شده بودند و زیر نظر آنان عده‌ای از متخصصین و کارگران ایرانی تحت تعلیم قرار گر فته تا بتوانند در آینده جای کارشناسان خارجی را بگیرند.
قسمت انبار پارچه
کارخانه همیشه برای دو ماه آینده خود سفارش داشت و برای جذب مشتری بیشتر در هر هفته سه تا چهار نقشه با رنگ‌بندی مطلوب بازار روز تهیه و ارائه می‌داد. علاوه بر آن با موسسات خارجی تهیه‌کننده طرح و نقشه که برای تمام کارخانجات بزرگ و معروف دنیا طرح و نقشه پارچه تهیه می‌کردند در ارتباط بوده تا نقشه و طرحی که حتی برای دو سال بعد تهیه شده و در دنیا مرسوم شده وارد بازار نماید.
بهداری کارخانه
بهداری کارخانه وسایل کافی در اختیار داشت و قادر بود کارگران و خانواده آن ها را در صورت لزوم بستری کند. طبیب و دارو به صورت رایگان در اختیار کارگران و خانواده آنان گذاشته می‌شد. همچنین کارخانه دارای اطاق عمل و وسایل جراحی مجهز نیز بود.
بازدید از رستوران کارگران
سالن غذاخوری به وسعت ۴۲۰ متر مربع که روزانه ۲۴۰ تا ۲۶۰ نفر در آن غذا می‌خوردند،یکی دیگر از بخش‌های خدماتی کارخانجات مقدم بود. همچنین غذا با قیمت ارزان و با توجه به حقوق ماهانه کارگران به آن ها داده می‌شد. غذای کارگران در هفته پنج وعده پلو خورشت و یک وعده آبگوشت با چای و نان بود. غذائی که در رستوران سرو می‌شد برای همه یکنواخت بود. در حدود ۱۱۰ خانه سه اطاقه و چهار اتاقه برای کارگران ساخته شده بود که در آنجا سکونت کنند. به سرپرستان قسمت‌ها و کارگرانی که دارای عائله زیاد بودند، یک خانه مستقل داده شده و از آب لوله‌کشی شده و برق نیز بطور رایگان استفاده می‌کردند.
همچنین کارخانه در آینده نزدیک دارای شیرخوارگاه و کودکستان شد تا اطفال کارگران در مواقعی که مادران آنان در کارخانه مشغول کار هستند نگهداری شده و تربیت شوند. البته کارخانه امیدوار است آنان را از همان کودکی برای تصدی مشاغل مختلف کارخانه آماده و تربیت نماید و به این ترتیب در آینده کارگران ورزیده متبحری در اختیار داشته باشد.
صدور پارچه پشمی از کشور به یک کشور دیگر که برای اولین بار در تاریخ کشور انجام شده بهترین و بالاترین افتخاریست که از طریق کارخانجات مقدم نصیب مملکت از نظر صنعت پارچه پشمی شده است.
بازدید مردم
برای آن که سایر بازرگانان و صاحبان صنایع که در مراسم افتتاح کارخانجات پشمبافی مقدم حضور نداشته‌اند بتواند این کارخانه مدرن و مجهز را ببینند آقای عبدالله مقدم از جمعی از صاحبان صنایع و بازرگانان و روسای بانک‌ها و مقامات اقتصادی دعوت کرده‌اند که از کارخانه مزبور بازدیدکنند برای بازدید این عده نیز ترتیبات لازم داده شده بود.
