طب ایرانی و جنبه‌های درمانی پوشاک
جامه پوش: بررسی‌های جدید پژوهشگران ایرانی در گوشه و کنار متون طب سنتی ایران نشان می‌دهند که لباس و پوشاک، جایگاهی ویژه در این طب برای مقاصد پیشگیرانه و درمانی داشته است.
طب ایرانی بر پایه فلسفه و اصول و مبانی خاص خود، مجموعه‌ای از علوم نظری و عملی است که توسط حکمای ایرانی در قرون مختلف جهت پیشگیری و درمان بیماری‌ها و حفظ سلامت به کار گرفته می‌شده و مبانی این مکتب پزشکی بر مدل چهار عنصری کل نگر استوار بوده است که قدمت آن حداقل به هفت هزار سال پیش می‌رسد. این مکتب در دوره اسلامی به ویژه قرون ۹ تا ۱۲ میلادی به شکوفایی علمی منحصر به فردی رسیده و به پارادایم غالب دانش پزشکی در شرق و غرب تا قرن ۱۷ میلادی بدل شده بود.
به گفته متخصصان، نوع پوشش، همواره یکی از مظاهر مهم در تاریخ فرهنگ و تمدن بشری بوده است. همیشه پوشاک متناسب با اوضاع و احوال جغرافیایی و آب و هوایی و حفاظت از بدن انسان به سمت و سویی برای داشتن کارآمدی بیشتر تهیه می‌شده است. بعدها میل به جلوه‌گری نیز باعث شد تا از آن به عنوان ابزاری برای بهتر نمایاندن خود استفاده شود. سرزمین ایران که مسکن و ماوای اقوام مختلف بوده است، در زمینه پوشاک سابقه دیرینه دارد. از زمان هرودت، پارچه‌های ایران شهرت جهانی داشته و بعدها رومیان نیز از منسوجات ایرانیان تقلید کردند. این صنعت در دوره ساسانیان ترقی چشمگیری کرد، به‌گونه‌ای که چینی‌ها نیز خریداران پارچه‌های ایرانی شدند و سپس در دوره اسلامی، ایران به یکی از مراکز مهم صنعت نساجی تبدیل گشت.
با توجه به این سوابق دیرینه، پژوهشگران کشورمان در یک مطالعه پژوهشی به بررسی تدابیر پیشگیرانه و درمانی پوشاک از بدن انسان از دیدگاه طب ایرانی پرداخته‌اند.
این پژوهش، یک مطالعه توصیفی ـ تحلیلی متکی بر منابع کتابخانه‌ای بوده و تلاش نموده است تا به دنبال تبیین نظرات گوناگون پزشکان ایرانی در خصوص پوشاک و انواع آن، تدابیر پیشگیرانه و فواید آن برای درمان بیماری‌ها و بهبود سلامت بدن را بیان کند.
بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان گفت که سلامتی انسان وابسته به انتخاب صحیح پوشاک متناسب با شرایط اقلیمی و طبیعی است.
مسعود کثیری، پژوهشگر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان و همکارانش می‌گویند: «در پژوهش ما، با بررسی متون طب ایرانی، انواع پوشاک و فواید آن مشخص گردید. بر این اساس، نشان داده شد که انواع پوشاک برای فصل‌های مختلف سال و همچنین برای اهداف درمانی مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. برای مثال بر اساس این طب قدیمی، پوشاک کتانی باعث نرم و شاداب شدن بدن و برای کاهش عرق استفاده می‌شده و برای بیماری یرقان و بیماری تب دق نیز سودمند شمرده می‌شده است».
به گفته پژوهشگران، «همچنین پوشاک پنبه‌ای به نرم شدن بدن و شاداب شدن پوست کمک کرده و مقوی بدن است. ابریشم باعث پرورش گوشت شده و مناسب برای سالمندان است و به گرم کردن مزاج‌های سرد زنان و گرم کردن خون کمک می‌کند. لباس خز و همچنین لباس کرکی بز نیز مناسب برای گرم کردن (گُرده) کلیه‌ها است».
طب ایرانی به عنوان یک مکتب جامع و پویا با نگاهی کل‌نگر و عمل‌گرایانه، شامل مجموعه‌ای از علوم نظری و عملی است که تدابیر حفظ سلامتی مانند آب و هوا، حرکت و سکون، خواب و بیداری، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها و اعراض نفسانی برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها را ارائه می‌دهد.
به گفته کثیری و همکارانش، «اطبای ایرانی در کتاب‌های خود، در کنار تدابیر حفظ و صحت به مبحثی تحت عنوان تدابیر پوشاک پرداخته‌اند. بر این اساس، تنها وسیله حفظ بدن از سرما و گرمایی که از خارج به آن می‌رسد، پوشاک است. یافته‌های پژوهش ما نیز نشان می‌دهند که پوشاک در منابع طب ایرانی با به کارگیری تدابیر پیشگیرانه و درمانی، از جایگاه ویژه‌ای در حفظ سلامتی و تعادل مزاج افراد برخوردار بوده و اغلب، انتخاب لباس با دیدگاه درمان‌گرایانه نیز بوده است».
این یافته‌های پژوهشی در مجله «تاریخ پزشکی» متعلق به مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر شده است.