تاریخچه لباس خز و حقوق حیوانات

جامه پوش: لباس خز جزء آن دسته از لباس هایی است که از پوست حیوانات پوشیده از خز ساخته می شود. خز یکی از قدیمی ترین انواع پوشاک است و تصور می شود که به دلیل گسترش بشر، اولین بار در خارج از آفریقا مورد استفاده قرار گرفته است. برخی خز را لوکس و گرم می دانند، و برخی نیز به دلیل اعتقادات شخصی در زمینه حقوق حیوانات آن را رد می کنند.

اصطلاح «خز» اغلب برای اشاره به کت، شال گردن یا شال ساخته شده از خز حیوانات به کار می رود. محبوب ترین نوع خز در دهه ۱۹۶۰ (معروف به خز لوکس)؛ خز سمور بور، روباه راه راه نقره ای و روباه قرمز بود. پوست گرگ، بره ایرانی یا موش آبی، جایگزین هایی ارزان تر برای این نوع خز به شمار می رفتند. در آن دوره استفاده از کلاه ست برای خانم ها امری عادی پنداشته می شد. در دهه ۱۹۵۰ یکی از انواع لباس های خز واجب برای هر شخصی؛ خز جهشی (رنگ های طبیعی و متفاوت) و حاشیه دوزی های خز روی کت ها بود که از پوست سگ آبی، بره، قره کل و راسو ساخته می شدند.

تاریخچه لباس خز یا پوستین

در حالت کلی احتمالاً خز اولین ماده ای است که برای پوشش و تزئین بدن مورد استفاده قرار گرفته است. تاریخ دقیق استفاده از خز به عنوان لباس برای اولین بار همچنان مورد بحث مورخین است. اما از شواهد و قرائن چنین بر می آید که چندین گونه از انسان های اولیه مانند هومو ساپینس ها و نئاندرتال ها از لباس خز استفاده می کرده اند.

لباس خز قبل از تاریخ مکتوب بشر وجود داشته و بقایای آن از محل های مختلف باستان شناسی در سراسر جهان به دست آمده است. دستورالعمل های سلطنتی که به قانون تعدیل هزینه (Sumptuary Legislation) معروف بودند و در انگلستان صادر می شدند؛ پوشیدن برخی از انواع لباس های خز را برای برخی موقعیت های بالاتر اجتماعی محدود می کردند؛ در نتیجه یک نشان اصالت ناشی از انحصار برای لباس های خز به وجود آمد. خز سمور، سنجاب خاکستری و خز قاقم مخصوص اشراف بودند؛ در حالیکه طبقه متوسط تنها حق داشتند لباس های خز روباه، خرگوش و سگ آبی را بپوشند، و تنها استفاده از پوست بز، گرگ و گوسفند برای طبقه پایین جامعه مجاز محسوب می شد.

در آن دوره در وهله اول از خز برای آستردوزی های روکار لباس ها استفاده می گردید و انواع آنها براساس فصول در میان طبقات اجتماعی تغییر می کرد. کم کم تعداد حیوانات پشمالو در اروپای غربی کاهش یافت و واردات آنها از خاورمیانه و روسیه آغاز شد.

با ورود انواع جدید خز به اروپا، خز برای ساخت اقلام دیگری به غیر از لباس هم مورد استفاده قرار گرفت. پوست سگ آبی بیشتر طرفدار داشت، و از آن برای ساخت کلاه استفاده می شد و کم کم در زمان جنگ به یک کلاه‌خود محبوب تبدیل شد. سربازان سوئدی از کلاه هایی با لبه های پهن استفاده می کردند که منحصراً از نمد پوست سگ آبی تولید می گردید. با توجه به محدودیت های موجود در زمینه تهیه پوست سگ آبی، تولید کنندگان کلاه برای واردات این پوست شدیداً به آمریکای شمالی متکی بودند؛ زیرا این نوع از خز فقط در شبه جزیره اسکاندیناوی در دسترس بود.

کاربرد خز فقط به ارتش محدود نمی گردید، و از آن برای ساخت اکسسوری هایی مانند کلاه، شنل، روسری و دستمال هم استفاده می شد. در آن دوره عناصر طراحی از جمله تصاویر حیوانات با سر، دم و پنجه بر روی اکسسوری ها خودنمایی می کرد. در طول قرن نوزدهم از پوست گوسفند نژاد قره گل و خوک آبی برای ساخت قسمت داخلی کت ها استفاده می شد. در قرن بیستم، کت های خز و کاملاً پوشیده از خز در اروپای غربی مد شدند. اما با تغییر شیوه زندگی در نتیجه تحولاتی مانند گرمایش داخلی ساختمان ها، تجارت بین المللی نساجی بر نحوه توزیع خز در سراسر جهان تاثیر گذاشت. اروپاییان بر مواردی مانند استفاده از منابع محلی، ایجاد ارتباط خز با زنانگی و افزایش استفاده از پوست سمور متمرکز شدند.

آلمان در سال ۱۹۷۰ بزرگ ترین بازار خز جهان بود. فدراسیون تجارت خز بین المللی در سال ۱۹۷۵، شکار گونه های در معرض خطر مانند میمون ابریشمی، پلنگ راه راه آمریکایی، پلنگ، ببر و خرس قطبی را به منظور استفاده از پوست آنها ممنوع اعلام کرد. با تلاش سازمان های حامی حقوق حیوانات، استفاده از پوست حیوانات در دهه ۱۹۸۰ به شدت مورد توجه قرار گرفت و به همین دلیل تقاضا برای خز کاهش یافت. سازمان های ضد خز میزان آگاهی جامعه از وجود تناقض بین رفاه حیوانات و مد را افزایش دادند. پرورش خز در سال ۱۹۹۹ در انگلستان ممنوع اعلام شد. در قرن بیست و یکم، روباه و مینک (گونه ای از راسو) در فضای سربسته پرورش داده می شوند؛ در ضمن کشورهایی مانند دانمارک، هلند و فنلاند در زمینه تولید خز مینک در جهان پیشتاز هستند.

خز به دلیل گرما و دوام بالا هنوز هم در بیشتر مناطق با آب و هوای معتدل و سرد به عنوان یک پوشش مورد استفاده قرار می گیرد. از همان زمان رواج خز در اروپا تا زمانیکه گزینه های جایگزین مدرن جای آن را گرفتند؛ پوشیدن لباس های خز همواره در زمستان های سرد کانادا رایج بوده است. اما اختراع منسوجات مصنوعی ارزان قیمت برای عایق بندی لباس ها باعث شد تا لباس خز از مد بیافتد.

اما خز به دلیل در دسترس بودن و خاصیت عایق بندی مناسب آن، هنوز هم توسط افراد بومی و جوامع پیشرفته به کار می رود. بیشتر لباس های اسکیموهای اینوئیت (Inuit) که در قطب شمال زندگی می کنند از خز ساخته می شود؛ در ضمن خز بخشی جدایی ناپذیر از لباس های سنتی مردم کشورهای روسیه، اوکراین، یوگسلاوی سابق، اسکاندیناوی و ژاپن محسوب می شود.

خز گاهی اوقات با زرق و برق و هزینه های بسیار بالا همراه است. برخی از مصرف کنندگان و طراحان مد، به ویژه طراحان بریتانیایی مد و فعالان حقوق حیوانات مانند استلا مک ‌کارتنی (Stella McCartney)، به دلیل اعتقادات اخلاقی و ظلم به حیوانات، کلاً خز را رد می کنند.

پوست های حیوانی مورد استفاده در ساخت لباس ها و تزئینات معمولاً برای تقلید از طرح پوست حیوانات، با رنگ های روشن یا نقوش مختلف رنگ می شدند؛ در غیر این صورت معمولاً از آنها با همان نقوش و رنگ های طبیعی خودشان استفاده می گردید. پارچه ای به نام شیرلینگ (Shearling)، حاصل چیدن پوست حیوانات و تقلید از احساس مخملی آنهاست.

عرضه گزینه های جایگزین خز در اوایل قرن بیستم، صنعت پوشاک را دچار تنش کرد؛ زیرا تولید کنندگان خز شروع به تولید خز مصنوعی کرده و سود زیادی از این جهت به جیب زدند. در دهه ۱۹۵۰، لباس های خز مصنوعی مقرون به صرفه شدیداً محبوب شدند. مقالات روزنامه ها بیشتر درباره شرکت های شیمیایی بود که تلاش می کردند با تولید خز مصنوعی بهتر، رقبای خود را از صحنه به در کنند.

محبوبیت خز طبیعی در سال های اخیر فراز و نشیب زیادی داشته است. مجله وگ پاریس (Vogue Paris) در آگوست 2017 به تکریم استفاده از خز پرداخت؛ ولی بعداً برند گروه گوچی (Gucci) ایده استفاده نکردن از خز حیوانات را مطرح نمود. سایر برندهای سطح بالا که از این رویه پیروی کردند، عبارتند از: استلا مک ‌کارتنی، ژیوانشی (Givenchy)، کلوین کلاین (Calvin Klein)، رالف لورن (Ralph Lauren)، مایکل کورس (Michael Kors) و Philosophy di Lorenzo Serafini. در ضمن برند بربری (Burberry) اعلام کرد که دیگر از مدل های خز در شوهای مد خودش استفاده نمی کند؛ اما فروش آن را در فروشگاه هایش را متوقف نخواهد کرد. بسیاری از شرکت ها، روش های پایدارتری را برای تولید چرم و خز ارائه داده اند.

طراحی به نام اینگار هلگاسون (Ingar Helgason) در حال توسعه یک نوع خز زیستی حاصل از پرورش چرم خام است؛ او در این زمینه از کار شرکت Modern Meadow در زمینه پرورش چرم و شرکت Diamond Foundry در زمینه ساخت الماس ریخته گری آزمایشگاهی الهام گرفته است. در جلسه BOF خز که به میزبانی مدیر انجمن خز بریتانیا برگزار شد؛ به این موضوع پرداخته گردید که خز طبیعی پایدارتر است. اما دیگران معتقدند که فرآیندهای شیمیایی مورد نیاز برای عمل آوری خز به منظور استفاده از آن به عنوان لباس، برای محیط زیست مضر می باشد.

خانه های قدیمی مد مانند ارمس (Hermès)، دیور (Dior) و شنل (Chanel) هنوز هم از خز طبیعی استفاده می کنند. الکس مکینتاش (Alex Mcintosh) مدیر برنامه رویداد Fashion Futures در کالج مد لندن می گوید: «کمبود در این سطح تنها به دلیل کمبود واقعی تقاضا بوده است؛ از این رو می توان گفت تنها اعتراض رسانه های اجتماعی در این زمینه نقش نداشته است».

منابع تولید لباس خز

منابع رایج حیوانی برای لباس ها و اکسسوری های خز عبارتند از: روباه، خرگوش، راسو، سگ های کاونده، موش آبی، سگ آبی، قاقم (خز قاقم)، سمور دریایی، سمور شبدیز، خوک آبی، گربه، سگ، گرگ صحرایی، گرگ، چین چیلا، صاریغ و صاریغ دم برسی معمولی. برخی از این خزها نسبت به بقیه گرانتر هستند، و درجه بندی ها و رنگ های مختلفی دارند.

واردات و فروش محصولات ساخته شده از پوست خوک آبی در ایالات متحده در سال 1972 به دلیل نگرانی های مرتبط با حفاظت از خوک های آبی کانادا ممنوع شد. هر چند انجمن Marine Animal Response Society تخمین زده که جمعیت فک چنگی حدود 8 میلیون بوده و هنوز هم در حال رشد است؛ با این حال واردات و فروش پوست این جانور هنوز هم ممنوع است. واردات، صادرات و فروش خز گربه و سگ اهلی نیز براساس قانون محافظت از سگ ها و گربه ها مصوب سال 2000، در ایالات متحده ممنوع اعلام شد.

بیشتر لباس های خزی که توسط خرده فروشان مد سطح بالا در سراسر جهان به فروش می رسند؛ از حیوانات پرورشی مانند راسو، روباه و خرگوش به دست می آیند. روش های بیرحمانه کشتار حیوانات باعث آگاهی بیشتر مردم شده است؛ چرا که مدافعان حقوق حیوانات برای محافظت از حقوق آنها به شدت تلاش می کنند. در توصیه های سال 2001 کمیته علمی کمیسیون اروپا در مورد بهداشت و رفاه حیوانات (SCAHAW) آمده است: «گونه هایی که برای پوست آنها پرورش داده می شوند؛ در مقایسه با سایر حیوانات مزارع در معرض کنش های کمتری قرار می گیرند».

فرآوری خز برای تولید پوشاک

تولید لباس های خز شامل به دست آوردن پوست حیوانات در جاهایی از بدن آنهاست که مو بر روی آنها رشد می کند. برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده برای فرآوری خز بسته به نوع خز و هدف استفاده از آن ممکن است شامل نمک های خوراکی، نمک های آلوم (زاج)، اسیدها، کربنات سدیم، خاک اره، نشاسته ذرت، لانولین، پاک کننده ها و به مقدار کمتر سفید کننده ها، رنگ ها و تونرها (برای رنگ کردن خز) باشند. در کارگرانی که در معرض گرد و خاک ناشی از فرآوری خز قرار می گیرند؛ عملکرد ریه با توجه به مدت قرار گرفتن آنها در این شرایط کاهش پیدا می کند.

استفاده از پشم مستلزم چیدن پشم حیوانات زنده است. این پشم دوباره می تواند رشد کند؛ اما پوستین گوسفند یکساله با نگهداشتن پشم و چیدن آن به همراه پوست حیوان به دست می آید. روند تولید خز شامل پمپاژ فاضلاب و مواد شیمیایی سمی به آبراهه ها و محیط اطراف است. از طرف دیگر خز به صورت طبیعی قابل تجزیه است؛ اما خز مصنوعی اینگونه نیست.

کمپین های ضد لباس خز

کمپین های ضد خز در دهه های 1980 و 1990 میلادی با مشارکت سلبریتی های مشهور رواج پیدا کردند. لباس خز به دلیل خشن و غیر ضروری بودن در کانون توجه این تحریم ها قرار گرفت. PETA و سایر سازمان های حامی حقوق حیوانات، سلبریتی ها و اخلاق گرایان دافع حقوق حیوانات، توجه همگان را به مزارع پرورش خز معطوف کردند.

طرفداران حقوق حیوانات به دلیل نگرانی در مورد آسیب حیوانات و مرگ آنها؛ به مواردی مانند به دام انداختن و کشتن حیوانات وحشی، و محصور کردن و کشتن حیوانات در مزارع خز اعتراض دارند. در ضمن آنها جایگزین های خز که از الیاف مصنوعی مبتنی بر نفت ساخته می شوند را نیز محکوم می کنند؛ زیرا باعث رونق استفاده از خز در مد می شوند. در ضمن این اعتراضات شامل استفاده از چرم در لباس، کفش و اکسسوری ها نیز می گردد.

برخی از فعالان حقوق حیوانات با نشان دادن اعتراض خود در شوهای مد خز اختلال ایجاد کرده اند؛ در حالیکه برخی دیگر از معترضان ضد خز از شوهای مد خز مصنوعی یا سایر گزینه های جایگزین لباس های خز، به عنوان محلی برای نشان دادن رنج حیوانات در صورت استفاده از خز و چرم واقعی استفاده می کنند. این گروه ها برای تبلیغ پیام ضد خز خود در سومین شنبه ماه اوت از «روز مد ترحم آمیز (Compassionate Fashion Day)» حمایت مالی کردند. برخی از گروه های آمریکایی همیشه در مراسم «جمعه بدون خز (Fur Free Friday)» شرکت می کنند؛ این رویداد هر سال جمعه پس از مراسم شکرگزاری برگزار می شود. آنها در این مراسم از نمایش ها و اعتراضات خود برای نشان دادن اعتقاداتشان در مورد خزها استفاده می نمایند.

در کانادا هم مخالفت با شکار سالیانه خوک آبی به عنوان یک موضوع ضد خز همواره مورد توجه قرار گرفته است، در ضمن سازمان جامعه انسانی ایالات متحده (Humane Society of the United States) ادعا می کند که با «بزرگترین کشتار پستانداران دریایی روی زمین مخالف است». IFAW که یک گروه ضد خز خوک آبی است؛ عنوان نموده که کانادا سابقه خوبی در زمینه اجرای قوانین ضد خشونت در مورد شکار ندارد. یکی از نظرسنجی های دولت کانادا نشان می دهد که در صورت قانونی بودن شکار خوک های آبی تحت قوانین کانادا، دو سوم کانادایی ها با آن موافقند.

جوهانا فوس (Johanna Fuoss)، نماینده انجمن PETA برای بسیج بی سابقه تعداد زیادی از حامیان حقوق حیوانات، بر روی استفاده از رسانه های اجتماعی و بازاریابی ایمیلی تمرکز کرده است. فوس به وبلاگ Highsnobiety گفته است: «یک سال قبل از اینکه مایکل کورس طراح دست از استفاده از خز بردارد؛ حدود 150000 ایمیل دریافت کرده بود. چنین سیستمی فشار خاصی را به طراحان وارد می کند؛ به گونه ای که آنها سرانجام به این نتیجه می رسند که خز هیچ سنخیتی با روح این زمانه ندارد». فناوری ها و پلتفرم های جدید دستیابی به نتیجه را برای کسانیکه طرفدار تغییر هستند، آسان تر از همیشه کرده اند. در حالیکه قبلاً فعالان حامی حقوق حیوانات مجبور بودند با کمک علائم و رنگ ها یا به صورت فیزیکی به شوهای مد مسئله ای را گوشزد کنند؛ امروزه می توانند بدون خروج از خانه و تنها با ارسال ایمیل ها و پیام های خود غوغا برپا نمایند.

ظهور رسانه های اجتماعی ضمن مهیا کردن یک خط ارتباطی مستقیم برای ارتباط شرکت ها با مردم، بستری را برای ارائه نظرها و اعتراضات آنها نیز فراهم نموده اند و این امر نادیده گرفتن فعالیت های هدفمند آنها را برای برندها دشوارتر می کند. مارک اوتن (Mark Oaten)، رئیس اجرایی شرکت IFF می گوید: «برندها برای پاسخگویی به شبکه های اجتماعی و جلوگیری از بروز هرگونه بحث و جدال شدیداً تحت فشار هستند». پیام های ضد خز توسط رسانه های اجتماعی و پایگاه مشتریان نسل هزاره تقویت می شوند؛ چرا که آنها بیشتر به ارزش محصولات خریداری شده توسط خودشان توجه می کنند.

احساس خشم نسبت به رنج حیوانات، به خصوص زمانیکه شامل گربه ها و سگ ها نیز می شود، به شدت زیاد است؛ زیرا اینها محبوب ترین حیوانات خانگی در کشورهای غربی به شمار می روند. از این رو مصرف کنندگان خواستار اطمینان درباره تولید خز هستند تا سهواً محصولات ساخته شده با خز این حیوانات را خریداری نکنند.

اتحادیه اروپا برای مقابله با نگرانی فزاینده مصرف کنندگان طی دستورالعمل شماره ۱۵۲۳/۲۰۰۷ که از تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ اجرایی شده است؛ رسماً واردات و صادرات پوست های گربه و سگ، و محصولات حاوی خز این گونه های حیوانی را برای کشورهای عضو ممنوع اعلام کرده است. یک روش ترکیبی برای شناسایی خز گونه های مختلف حیوانی، مبتنی بر یک رویکرد مورفولوژیکی مولکولی است؛ این روش برای تمایز خز گربه ها و سگ ها از سایر گونه های مجاز ارائه شده است؛ زیرا این یک روند ضروری در زمینه رعایت این قانون است.

تجارت خز در صنعت پوشاک

تجارت خز شامل خرید و فروش خز در سراسر جهان برای تولید لباس و سایر اقلام است. در گذشته تجارت خز یکی از نیروهای محرکه مهم برای اکتشاف آمریکای شمالی و خاور دور روسیه بوده است.

صنایع معاصر مد

امروزه خز همچنان یک کالای محبوب است؛ چرا که توسط بسیاری از برندهای مد که در بخش لوکس فعالیت می کنند مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از این برندهای مد سطح بالا، عبارتند از دیور، فندی (Fendi)، اسکار دلا رنتا (Oscar de la Renta) و لویی ویتون (Louis Vuitton)؛ در ضمن برخی از برندهای مد فعال در های استریت (high street)، مانند کانادا گوس (Canada Goose) و برخی از طراحان پیشرو مانند Saks Potts نیز در محصولات خود از خز بهره می گیرند.

در سال های اخیر برخی از برندها و فروشگاه های مد تصمیم گرفته اند تا دیگر از خز طبیعی استفاده نکنند و در عوض به سمت استفاده از خزهای مصنوعی یا تقلبی روی آورده اند. این امر ناشی از نگرانی های اخلاقی و آگاهی رسانه ای است. برند بربری در سال 2018 اعلام کرد که پس از رسوایی های بسیار گسترده در مورد سوزاندن میلیون ها دلار موجودی اضافی انبارهای خود، استفاده از خز را در محصولاتش ممنوع کرده است.

منبع: Wikipedia